Πέμπτη 20 Αυγούστου 2015

αριστερά λογική και συναίσθημα (2)

Για αυτό και τελικά η κυβέρνηση πάλεψε να δημοσιοποιήσει κάποια πράγματα που δεν ήταν ευρύτερα γνωστά, όπως για την αναποτελεσματικότητα των μέτρων, που οδήγησαν σε αρκετά αντίθετα αποτελέσματα από τα προσδοκώμενα, για την προφανή μη βιωσιμότητα του, για την έκταση της ανθρωπιστικής κρίσης στην Ελλάδα, για το μύθευμα των τεμπέληδων Ελλήνων και των δανεικών που αποτέλεσαν στο σύνολό τους, αναχρηματοδότηση προηγούμενων δανείων. Ακόμα ακόμα, χάρη στον Βαρουφάκη κατάφερε να δείξει ότι η δόμηση του € έχει εγγενή προβλήματα.
Σε ένα βαθμό η προσπάθεια είχε θετικά αποτελέσματα και έφερε στο προσκήνιο το πρόβλημα. Αλλά τελικά η συμφωνία δεν μπορούσε να πάει πολύ ποιο πέρα, από την σχετική στήριξη έδωσαν κάποιοι εταίροι (για δικούς τους λόγους βέβαια). Έτσι ένα τρίτο μνημόνιο, με επαχθείς οικονομικούς όρους, σε μια νεοφιλελεύθερη λογική, όπως αυτή που κυριαρχεί στην Ε.Ε. ήταν δεδομένο και αναμενόμενο.

Το ενδιαφέρον είναι ότι οι όροι δεν είναι επαχθέστεροι από ότι θα περίμενε κανείς, με μια κυβέρνηση της νέας δημοκρατίας, αλλά μάλλον κομμάτι ποιο συμμαζεμένο, μια και η ν.δ.-πασοκ είχαν συμφωνήσει για 3,5 πρωτογενές πλεόνασμα το 2015 και 4,5 στα επόμενα χρόνια, ενώ η σημερινή κυβέρνηση έχει συμφωνήσει για αρκετά καλύτερα νούμερα (έτσι και αλλιώς η αναχρηματοδότηση του δανεισμού ήταν γνωστό ότι θα απαιτούσε κάπου 80δισ. το 2015 ήδη από τα προηγούμενα μνημόνια). Ενώ πλέον η αναδιάρθρωση του χρέους ώστε να γίνει βιώσιμο, φαίνεται να θεωρείται δεδομένη. Παρατηρούμε όμως ότι τόσο η δεξιά σε όλες της εκδοχές της, όσο και μέρος της αριστεράς και μάλιστα των "συντρόφων" του Τσίπρα, μιλούν για το επαχθέστερο μνημόνιο. Και καλά η νουδου, παλεύει να δημιουργήσει φθορά και να μαζέψει ψηφαλάκια. Αλλά οι "σύντροφοι" του Τσίπρα, τι στο καλό ελπίζουν και πριμοδοτούν σε καταστροφολογία, αντί τουλάχιστον να επισημαίνουν τα αυτονόητα που διαχωρίζουν το "αριστερό" μνημόνιο από τα προηγούμενα. Μήπως νοστάλγισαν τον καιρό που αντί για αποφάσεις, περιορίζονταν στην κριτική; Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι παλιές "καραβάνες", δεν καταλαβαίνουν γιατί δεν υπάρχουν οι αντικειμενικές συνθήκες για κάτι αισθητά καλύτερο.
Σέβομαι την άποψη του Βαρουφάκη που λέει πως δεν "βγαίνει" το μνημόνιο και ότι είχαμε περιθώρια για μια καλύτερη συμφωνία. Αλλά εν τέλη σε μια διαπραγμάτευση με τόσο άνισες δυνάμεις, θα πρέπει να είναι ευχαριστημένος κανείς αν πετύχει ένα μέρος από το καλύτερο δυνατό, αποφεύγοντας να πάρει οριακά ρίσκα.

Αν όμως αφήσουμε στην άκρη για λίγο το θέμα του ευρύτερου χώρου που όπως ανέφερα είναι μάλλον αναγκαιότητα για τον σχεδιασμό και την επιτυχία μιας στρατηγικής σημαντικών αλλαγών, υπάρχει και το δεύτερο που μας άφησαν κληρονομιά οι πατερούληδες (Μαρξ, Στάλιν, Λένιν και σία).
Μια ουσιαστική αλλαγή στην κοινωνία, ενάντια στις δομές εξουσίας, απαιτεί την υποστήριξη της συντριπτικής πλειοψηφίας του λαού. Ακόμα και αν η αλλαγή μπορούσε να γίνει χωρίς την υποστήριξη ή έστω την ανοχή, των εταίρων μας, υπήρχε μια συντριπτική πλειοψηφία στην Ελλάδα που υποστήριζε κάποια αλλαγή προς ένα εθνικό νόμισμα;
Εκείνο το 62% του δημοψηφίσματος, κάποιοι θεωρούν ότι ήταν απόδειξη μιας τέτοιας πρόθεσης. Αν και το 62% είναι ένα ισχυρό ποσοστό, ίσως υπερ-αρκετό για μια τέτοια επιλογή αλλαγής σε εθνικό νόμισμα, ΠΟΤΕ δεν τέθηκε από την κυβέρνηση σαν ερώτημα στο δημοψήφισμα. Καλώς κακώς, δεν έχει σημασία τώρα πια, πάντως δεν ψηφίσαμε για αλλαγή νομίσματος. Ευτυχώς κατά την γνώμη μου, γιατί η ψήφος μας ήταν μάλλον ψήφος μιας απόλυτα δικαιολογημένης αγανάκτησης εκείνες τις μέρες, παρά ψύχραιμη επιλογή σκεπτόμενων ανθρώπων. Αγανάκτησης για την τρόικα εξωτερικού αλλά και τα πρόθυμα φερέφωνα της εντός.

Από την σελίδα

αριστερά λογική και συναίσθημα

αριστερά λογική και συναίσθημα (1)

Τελικά τι περιμέναμε από την κυβέρνηση σύριζα ανέλ; Πόσο μας δικαίωσε και πόσο μας απογοήτευσε; Έντιμη προσπάθεια ή προδοσία;

Ποιο είναι το καλύτερο πολίτευμα;
Για μένα ο κομουνισμός. Αλλά έχει ένα κακό... Απαιτεί μια ριζική μεταβολή της κοινωνίας ή μια μικρή, αλλά ουσιαστική, αλλαγή στη γενετική μας σύσταση. Και τα δύο δεν φαίνεται ότι είναι και πολύ εφικτά μεσοπρόθεσμα.
Όμως η αριστερά δεν αρχίζει και τελειώνει στην κομουνιστική ουτοπία. Ούτε φυσικά σε μια οικονομία όπου τα μέσα παραγωγής είναι κρατικά στα σύνολό τους. Μπορεί όμως να συνυπάρχει με τον καπιταλισμό ή αυτό είναι μια άλλη ουτοπία;
Ένας φίλος γιατρός μου έλεγε ότι η θεραπεία δεν είναι πάντα μια μεταβολή από το μαύρο στο άσπρο, αλλά ότι κατά κανόνα έχουμε πολλές ενδιάμεσες καταστάσεις. Έτσι και στον καπιταλισμό, έχουμε πολλές μορφές, που όσο και αν απέχουν όλες από ένα σύστημα στηριγμένο σε ανθρωπιστικά ιδεώδη, μερικές απέχουν πάρα πάρα πολύ, ενώ άλλες προσφέρουν ένα "κοινωνικό συμβόλαιο" που μπορεί να επιτρέπει μια αξιοπρεπή διαβίωση.
Τίθεται λοιπόν το ερώτημα αν μπορεί μια αριστερά να εξανθρωπίσει, σχετικά πάντα τον καπιταλισμό. Αν αναλαμβάνοντας την κυβέρνηση μια ομάδα ανθρώπων με αριστερές απόψεις, μέσω εκλογών, θα μπορούσε να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης του κοινωνικού συνόλου; Αν ακόμα και σε περιόδους κρίσης του καπιταλισμού, όπως η κρίση που ζούμε στην Ελλάδα, υπάρχουν περιθώρια μια κυβέρνηση από άτομα με τέτοιες απόψεις να επιτρέψουν να γίνουν πέντε θετικά βήματα, ή έστω να μην γίνουν πολλά αρνητικά για το κοινωνικό σύνολο, ή και στο τέλος τέλος, να γίνουν λιγότερα αρντηικά από όσα θα είχε την τάση να επιτρέψει αν όχι να επινοήσει μια κυβέρνηση με δεξιές απόψεις στα θέματα της οικονομίας και με σκουριασμένα αντανακλαστικά σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Αν η απάντηση στο ερώτημα που περιέγραψα είναι όχι, η επιλογή του σύριζα να πάει για κυβέρνηση ήταν λάθος. Θα έπρεπε να περιμένουμε την σοσιαλιστική επανάσταση, και να νουθετούμε τους πολίτες, καλή ώρα όπως κάνει το κκε. Άντε να κάνουμε και πέντε - δέκα απεργίες και διαδηλώσεις για να ζυμώνεται ο κόσμος. Δεν λέω ότι μια τέτοια λογική είναι εξ ορισμού λάθος, δεν ξέρω αν είναι.

Αλλά για να ξαναγυρίσω σε κάτι που είπα προηγουμένως, η ριζική μεταβολή της κοινωνίας σύμφωνα με όσα έχω αποκομίσει από την κοινωνιολογία και την βιολογία, απαιτεί είτε μια ριζική μεταβολή στην κοινωνία μας (που δεν είναι καθόλου σίγουρο το πως θα μπορούσε να προέλθει), είτε μια σχετικά μικρή αλλαγή στην βιολογία μας (που επίσης είναι αμφίβολο αν και πως θα μπορούσε να προέλθει), έτσι ώστε η αλληλεγγύη να γίνει κυρίαρχη τάση του είδους μας. Ένα κατά την γνώμη μου εξαιρετικό βιβλίο που ίσως μπορεί να εξηγήσει τις απόψεις μου σχετικά είναι το βιβλίο "οι ρίζες της ηθικής" http://www.kastaniotis.com/book/960-03-2313-5 αλλά και γενικότερα τα βιβλία της εξελικτικής και της κοινωνιοβιολογίας που παρατηρούν το ανθρώπινο είδος....
Και μια παρένθεση εδώ, η φιλοσοφία και ειδικά όποια επιχειρεί να προτείνει συστήματα και δρόμους για την βελτίωση των συνθυκών διαβίωσης του ανθρωπίνου γένους είναι σκόπιμο να βασίζεται σε στέρεες επιστημονικές βάσεις. Και όχι σε ευφάνταστες προσδοκίες, όπως ο ιστορικός υλισμός, ο εθνικοσοσιαλισμός και ο νεοφιλελευθερισμός.

Έτσι δεν μπορώ να αφήσω τις ελπίδες μου στα χέρια μιας άγνωστης εξελικτικής διαδικασίας, που κάλλιστα μπορεί να έχει και την αντίθετη φορά από αυτή που θεωρώ θεμιτή. Θα υποστηρίξω στα πλαίσια των δυνατοτήτων μου την εξέλιξη προς το λιγότερο "μαύρο", έτσι θα προτιμήσω να στηρίξω μια κεντροδεξιά οικονομική πολιτική έναντι μιας ακροδεξιάς. Ή ποιο συγκεκριμένα θα προτιμήσω μοντέλα τύπου "Κέυνσ" για την ομαλοποίηση των καπιταλιστικών κρίσεων και της "αγοράς", έναντι των νεοφιλελεύθερων μοντέλων.
Φυσικά στα θέματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεν χρειάζονται τέτοιες διευκρινήσεις, μια και τόσο η αριστερά όσο και η δεξιά (τουλάχιστον στα λόγια) είναι ξεκάθαρα και απόλυτα υπέρ του κοινωνικού φιλελευθερισμού (προσοχή όχι γενικά του φιλελευθερισμού και μάλιστα του νεοφιλελευθερισμού).

Μένει και το θέμα της δημοκρατίας, όπου πρόσφατα βλέπουμε μια τάση να υποκατασταθεί η "αστική δημοκρατία" από μια ολιγαρχία σοφών (πχ. Σόιμλε)... Αλλά αυτό θα το αφήσω στην άκρη για τώρα.

Τι γίνεται όμως με την μαρξιστική θεωρία και τον δρόμο που σκιαγράφησαν οι "πατερούληδες" για τον σοσιαλισμό; Γενικά οι "πατερουληδες" ήταν αρκετά ρεαλιστές δε πολλά πράγματα, σε αντίθεση με μερικούς αριστερούς που σκέφτονται με το βάση το συναίσθημα.
Θα αναφέρω τρία στοιχεία που χρωμάτιζαν την μαρξιστική σκέψη και που η "αριστερή" υποομάδα του σύριζα φαίνεται ότι τα ξεχνάει.
1. Ο σοσιαλισμός δεν οικοδομείται τοπικά.
2. Οι ριζικές αλλαγές μετασχηματισμού της κοινωνίας, απαιτούν την υποστήριξη της συντριπτικής πλειοψηφίας του λαού.
3. Η συγκυριακή συμμαχία με τα πλέον προοδευτικά τμήματα της αστικής τάξης, ενάντια σε ένα υπέρτερο κίνδυνο, είναι θεμιτή.

Βέβαια δεν φαντάζεται κανείς πως η Ελλάδα αύριο ή μεθαύριο, θα μπορούσε να γίνει το υπόδειγμα του εφαρμοσμένου σοσιαλισμού, αν και μερικοί ίσως στα όνειρά τους να τρέφουν όνειρα, αλλά μια σημαντική αλλαγή ως προς ένα υπαρκτό σε λειτουργία μοντέλο της ε.ε., όπου θα διαγράφαμε χρέη μονομερώς, θα καταργούσαμε πλήθος συμβάσεων και υποχρεώσεων και θα εθνικοποιούσαμε χωρίς αποζημιώσεις στρατηγικά μέσα παραγωγής και άλλα πολλά που θα ακολουθούσαν την εφαρμογή νέου εθνικού νομίσματος γελοιοποιώντας το σύνολο των κυρίαρχων αστικών δομών της ε.ε. δεν είναι και μικρό πράγμα.....
Και αν πετυχαίναμε, κόντρα σε κάθε πρόβλεψη, χωρίς συναλλαγματικά αποθέματα, χωρίς σχετική παραγωγική αυτοδυναμία, σχεδόν χωρίς βιομηχανία, χωρίς ενεργειακή αυτοδυναμία, χωρίς καν αυτάρκεια στην γεωργική παραγωγή, τι θα σήμαινε αυτό για το €, τη Γερμανία και τους άλλους εταίρους μας;
Αποκλείεται να πετύχαινε μια τέτοια προσπάθεια, χωρίς οι "εταίροι" να προσπαθήσουν σκληρά, πολύ σκληρά, για να μας βοηθήσουν (για παράδειγμα υποστηρίζοντας την συναλλαγματική μας ισοτιμία). Δηλαδή να βάλουν τα χεράκια τους για να βγάλουν τα ματάκια τους που λέει και η παροιμία. Το ποιο αναμενόμενο θα ήταν να έδιναν μια προσχηματική βοήθεια, εφόσον φυσικά εγγυόμαστε την πληρωμή του χρέους σε βάθος χρόνου με τους τόκους του, και να φρόντιζαν για την αποτυχία μας. Εύκολο!

Μήπως το να πάρουμε ένα μοναχικό δρόμο, ενδεχομένως και έξω από την ε.ε. θα ήταν τελικά η καλύτερη λύση;
Δυστυχώς ο καιρός των "μοναχικών καουμπόηδων" πέρασε. Σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία πρέπει να είσαι πολύ ισχυρός για να σταθείς μόνος σου. Πολύ ισχυρός και στρατιωτικά, οικονομικά και παραγωγικά. Θες τεχνολογία, πρώτες ύλες, βιομηχανικά αγαθά, και αυτά δεν φυτρώνουν στα δένδρα. Έτσι μια μικρή χώρα όπως η δική μας, ακόμα και αν δεν είχε τα προβλήματα κρίσης που βιώνουμε, θα ήταν απαραίτητο να βρίσκεται σε ένα κύκλο, ώστε να προφυλάσσεται.

Το κακό είναι ότι ο κύκλος αυτός, στην περίπτωσή μας φροντίζει να μασουλάει εμάς λίγο λίγο. Αλλά τελικά σε ποιον άλλο κύκλο θα μπορούσαμε να μπούμε που θα ήταν καλύτερα για μας;
Η μόνη πιθανότητα φαντάζει η Ρωσία, που έχει όμως τα δικά της προβλήματα και μάλλον θα το σκέφτονταν πολύ, πριν μας στηρίξει ενεργά, άσε που η Αμερική με την Ε.Ε. δεν θα το σκέφτονταν καθόλου πριν μας διαλύσουν, σε μια τέτοια προοπτική.

Πριν πολύ καιρό ένα κόμμα, που συγκέντρωνε ένα μικρό, αλλά δραστήριο διανοητικά κομμάτι της αριστεράς, το κκε.εσωτερικού, είχε επιλέξει την ε.ε. σαν τον χώρο που θα αναπτύσσονταν μακροπρόθεσμα οι δυνατότητες για μια μετεξέλιξη προς τα αριστερά. Ίσως έκανε λάθος, μια και η Ε.Ε. επιμένει δεξιά, αλλά νομίζω ότι ήταν ολόσωστο ως προς τον μόνο δυνατό χώρο που θα μπορούσε να ενταχθεί η Ελλάδα και να ικανοποιήσει την αναγκαιότητα για μη τοπικές, αλλά ευρύτερες, αλλαγές, κάποτε στο μέλλον.

Και τελικά όποιος σχεδιάζει κάποιες σημαντικές αλλαγές οφείλει να απαντήσει σε ένα κομβικό ερώτημα. Σε ποιο ευρύτερο πλαίσιο βλέπει ενταγμένη την Ελλάδα.
Αν την βλέπει στην Ε.Ε. θα πρέπει να ξεχάσει τις επαναστατικές αλλαγές εντός Ελλάδος, ανεξάρτητα από την εξέλιξη της πολιτικής στην Ε.Ε. αλλά να τις προσδιορίζει πάντα σύμφωνα με τις δυναμικές ισορροπίες που υπάρχουν εντός της Ε.Ε. Όταν οι πατερούληδες έλεγαν ότι ο σοσιαλισμός δεν εφαρμόζεται τοπικά, το έλεγαν γιατί αντιλαμβάνονταν ότι οι δομές εξουσίας που θα έβλεπαν μια τέτοια εξέλιξη, θα κινούσαν γη και ουρανό για να καταστείλουν την εξέλιξη που έθιγε άμεσα ή εν δυνάμει την εξουσία τους.

Ο σύριζα δεν ευαγγελίστηκε μια σοσιαλιστική επανάσταση, αλλά ακόμα και αυτές οι μικρές αλλαγές εκλογίκευσης, που θέλησε να προωθήσει έτυχαν μιας ιδιαίτερα σκληρής απορριπτικής αντιμετώπισης από τους εταίρους. Όποιος δεν έχει μνήμη χρυσόψαρου, θυμάται τις προσπάθειες απαξίωσής του, εντός και εκτός Ελλάδος, ακόμα και πριν από τις τελευταίες εκλογές. Ίσως το μόνο ερώτημα που μένει, είναι αν οι εταίροι ήταν αποφασισμένοι για να τραβήξουν την σκανδάλη, εφόσον ο Τσίπρας δεν δέχονταν το νέο μνημόνιο. Αλλά στα σοβαρά πιστεύει κανείς, ακόμα και τώρα που ξέρουμε ότι ο Σόιμπε είχε σχεδιάσει την Ελληνική έξοδο από το €, αποδεχόμενος το όποιο κόστος, θα υποχωρούσαν; Εγώ τουλάχιστον όχι.

Αντιγραφή από την σελίδα

αριστερά λογική και συναίσθημα