Είναι το γονίδιο πιο κρίσιμο από το περιβάλλον? Και ναι και όχι.
Ευτυχώς τα πειράματα στους ανθρώπους απαγορεύονται οπότε μάλλον θα πρέπει μερικά πράγματα να τα συμπεράνουμε από παρατηρήσεις σε πραγματικά περιβάλλοντα, ή να κάνουμε κάποιες αναγωγές από παρατηρήσεις μας σε άλλα είδη που έχουμε πειραματικά δεδομένα.
Μια πρώτη παρατήρηση είναι ότι το γονίδιο (+ εμβριογένεση) είναι απολύτως καθοριστικό για τον φαινότυπο του όντος. Όμως εντός του ίδιου είδους οι γονιδιακές διαφορές είναι πολύ μικρές. Απίστευτα μικρές. Και αυτό είναι προφανές ειδικά στα είδη με φύλλα, αλλιώς δεν θα μπορούσε να υπάρξει αναπαραγωγή. Μεγαλύτερες διαφορές μπορεί να εμφανιστούν σε απλά γενετικά όντα, όπως τα βακτήρια ή οι ιοί. Στα πλέον σύνθετα όντα η συγκέντρωση των γονιδίων σε πακέτα δεδομένων που παράγουν αλληλοεξαρτώμενα αποτελέσματα είναι πιο έντονη καθιστώντας τις διαφορές αναγκαστικά περιορισμένες για να είναι βιώσιμες. Οπότε ενώ τα γονίδια είναι καθοριστικά, έχουμε όλοι παραπλήσια γονίδια σε πολύ μεγάλο βαθμό. Οι διαφοροποιήσεις μας σε γενετικό επίπεδο παράγουν διαφορετικούς φαινοτύπους, και όντως σε μερικές περιπτώσεις καταλήγουν σε ακραίες διαφορές όπως την εμφάνιση ενός σοβαρού νοσήματος. Αλλά κατά κανόνα καταλήγουν σε μικρές διαφοροποιήσεις. Οπότε όντως έχουμε διαφορές και κάποιος έχει πιθανά γονίδια που ευνοούν τον αλκοολισμό, αλλά αυτό δεν μπορεί να αποτελεί μια καθοριστική διαφορά ανάμεσα στο σύνολο παρά σε ελάχιστες περιπτώσεις. Η συντριπτική πλειοψηφία έχει μια κατανομή που απέχει ελαφρά από ένα μέσο όρο, όσο δεν υπάρχει κάποια επιλογή που να οδηγεί σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση.
Από την άλλη ξέρουμε ότι το περιβάλλον επιδρά άμεσα και καθοριστικά στον φαινότυπο. Κάποιος που μεγαλώνει σε περιβάλλον με έλλειψη πρωτεΐνης θα εμφανίσει συγκεκριμένα φαινοτυπικά χαρακτηριστικά εξ αιτίας του γεγονότος που θα υπερβαίνουν κατά πολύ τις αναμενόμενες διακυμάνσεις λόγο γονοτυπικά προκαλουμένων διαφορών σε αυτά τα χαρακτηριστικά, για το σύνολο των ατόμων που μεγάλωναν σε περιβάλλον με επαρκή πρωτεΐνη.
Άρα με δυο λόγια, το περιβάλλον παίζει καθοριστικό ρόλο στην εκδήλωση των φαινοτυπικών χαρακτηριστικών μιας ομάδας ανθρώπων. Και καθόσον οι άνθρωποι (και γενικότερα οι ανώτεροι οργανισμοί από άποψη πολυπλοκότητας) είναι σε μεγάλο βαθμό γονοτυπικά εξαιρετικά ομοιογενείς, το περιβάλλον είναι κυρίαρχο στην δόμηση του φαινότυπου.
(Τα πολιτισμικά - κοινωνικά στοιχεία αποτελούν διαχρονικά αποτέλεσμα της αλληλεξάρτησης γονότυπου και περιβάλλοντος, αλλά σε κάθε χρονική τομή, για το σύνολο της ομάδος, το περιβάλλον είναι κυρίαρχο.)
Ευτυχώς τα πειράματα στους ανθρώπους απαγορεύονται οπότε μάλλον θα πρέπει μερικά πράγματα να τα συμπεράνουμε από παρατηρήσεις σε πραγματικά περιβάλλοντα, ή να κάνουμε κάποιες αναγωγές από παρατηρήσεις μας σε άλλα είδη που έχουμε πειραματικά δεδομένα.
Μια πρώτη παρατήρηση είναι ότι το γονίδιο (+ εμβριογένεση) είναι απολύτως καθοριστικό για τον φαινότυπο του όντος. Όμως εντός του ίδιου είδους οι γονιδιακές διαφορές είναι πολύ μικρές. Απίστευτα μικρές. Και αυτό είναι προφανές ειδικά στα είδη με φύλλα, αλλιώς δεν θα μπορούσε να υπάρξει αναπαραγωγή. Μεγαλύτερες διαφορές μπορεί να εμφανιστούν σε απλά γενετικά όντα, όπως τα βακτήρια ή οι ιοί. Στα πλέον σύνθετα όντα η συγκέντρωση των γονιδίων σε πακέτα δεδομένων που παράγουν αλληλοεξαρτώμενα αποτελέσματα είναι πιο έντονη καθιστώντας τις διαφορές αναγκαστικά περιορισμένες για να είναι βιώσιμες. Οπότε ενώ τα γονίδια είναι καθοριστικά, έχουμε όλοι παραπλήσια γονίδια σε πολύ μεγάλο βαθμό. Οι διαφοροποιήσεις μας σε γενετικό επίπεδο παράγουν διαφορετικούς φαινοτύπους, και όντως σε μερικές περιπτώσεις καταλήγουν σε ακραίες διαφορές όπως την εμφάνιση ενός σοβαρού νοσήματος. Αλλά κατά κανόνα καταλήγουν σε μικρές διαφοροποιήσεις. Οπότε όντως έχουμε διαφορές και κάποιος έχει πιθανά γονίδια που ευνοούν τον αλκοολισμό, αλλά αυτό δεν μπορεί να αποτελεί μια καθοριστική διαφορά ανάμεσα στο σύνολο παρά σε ελάχιστες περιπτώσεις. Η συντριπτική πλειοψηφία έχει μια κατανομή που απέχει ελαφρά από ένα μέσο όρο, όσο δεν υπάρχει κάποια επιλογή που να οδηγεί σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση.
Από την άλλη ξέρουμε ότι το περιβάλλον επιδρά άμεσα και καθοριστικά στον φαινότυπο. Κάποιος που μεγαλώνει σε περιβάλλον με έλλειψη πρωτεΐνης θα εμφανίσει συγκεκριμένα φαινοτυπικά χαρακτηριστικά εξ αιτίας του γεγονότος που θα υπερβαίνουν κατά πολύ τις αναμενόμενες διακυμάνσεις λόγο γονοτυπικά προκαλουμένων διαφορών σε αυτά τα χαρακτηριστικά, για το σύνολο των ατόμων που μεγάλωναν σε περιβάλλον με επαρκή πρωτεΐνη.
Άρα με δυο λόγια, το περιβάλλον παίζει καθοριστικό ρόλο στην εκδήλωση των φαινοτυπικών χαρακτηριστικών μιας ομάδας ανθρώπων. Και καθόσον οι άνθρωποι (και γενικότερα οι ανώτεροι οργανισμοί από άποψη πολυπλοκότητας) είναι σε μεγάλο βαθμό γονοτυπικά εξαιρετικά ομοιογενείς, το περιβάλλον είναι κυρίαρχο στην δόμηση του φαινότυπου.
(Τα πολιτισμικά - κοινωνικά στοιχεία αποτελούν διαχρονικά αποτέλεσμα της αλληλεξάρτησης γονότυπου και περιβάλλοντος, αλλά σε κάθε χρονική τομή, για το σύνολο της ομάδος, το περιβάλλον είναι κυρίαρχο.)
