Η λογική σαν αποτέλεσμα εξέλιξης, και η εξελικτική σαν λογικό συμπέρασμα. Κύκλος?

Η λογική αλλά και γενικότερα η αισθητική, ο πολιτισμός μας, πλέον θεωρούνται πιθανότατα αποτέλεσμα της εξέλιξης. Τι άλλο θα μπορούσαν και να είναι....

Όμως αυτή η άποψη, που είναι αρκετά διαδεδομένη και ισχυρή, καταλήγει σε ένα εγγενές πρόβλημα.

Αν με τη λογική μπορούμε να καταλήξουμε ότι υπάρχει εξέλιξη και με την εξέλιξη δημιουργείται η λογική, δεν εμπλεκόμαστε σε ένα φαύλο κύκλο, όπου προσπαθούμε να κατανοήσουμε το αίτιο με το αποτέλεσμα?

Δεν είμαι σίγουρος. Κατά την διαδικασία μερικοί υποστηρίζουν ότι ο κύκλος μετατρέπεται σε σπείρα, ώστε η συσσώρευση πληροφορίας να επιτρέπει την κατανόηση των φαινομένων. Θα μπορούσες να πεις, ότι η ίδια η διαδικασία παράγει κάτι που δεν έχει προκαθοριστεί σύμφωνα με τα σχέδια κάποιου κατασκευαστή, αλλά δημιουργηθεί μέσα από μια αυτοματοποιημένη διεργασία, για αυτό και ενδεχομένως ξεφεύγοντας από το όριο του θεωρήματος της μην πληρότητας του γκέντελ, ένα λογικό σύστημα να μην περιέχει αρκετή πληροφορία για να κατανοήσει τον εαυτό του.

Όμως το θέμα έχει και κάποιες άλλες συνιστώσες. Η εξέλιξη καθορίζεται από την αύξηση της αρμοστικότητας, αυτό σημαίνει ότι η λογική αυξάνει μεσοπρόθεσμα την αρμοστικότητα. Αλλά αν η λογική αυξάνει την αρμοστικότητα, κανείς δεν μας λέει ότι περιγράφει την αλήθεια. Δηλαδή αν η λογική έχει κάποιες εγγενείς αδυναμίες ως προς την προσέγγιση της αλήθειας, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι μπορούμε να τις δούμε, μια και βλέποντάς τες, είναι αμφίβολο ότι αυξάνεται η αρμοστικότητά μας. Κουφό έ!

Αυτό πάλι δεν σημαίνει ότι έχει αδυναμίες, στην πραγματικότητα δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε την αξία των εργαλείων μας. Προφανώς αυτό ισχύει για κάθε εργαλείο που χρησιμοποιούμε για να κατανοήσουμε το περιβάλλον και τον εαυτό μας (δεν τα διαχωρίζω), και όχι μόνο για την λογική, πχ για την διαίσθηση ή την θεία φώτιση.

Ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι, δεν είναι απαραίτητο δεν αμφισβητούμε εύκολα τις απόψεις μας ανεξάρτητα από το εργαλείο που χρησιμοποιήσαμε για την λήψη τους. Ίσως γιατί κάτι τέτοιο θα επηρέαζε αρνητικά την αρμοστικότητά μας, άντε να κάνεις παιδιά όταν ξέρεις ότι δεν ξέρεις αν ξέρεις τι σου γίνεται....

Τι αξία έχουν όλα αυτά, μάλλον καμιά.

Μέχρι να βρούμε ένα τρόπο να αντικειμενικοποιήσουμε τις πληροφορίες πέρα από την φύση μας, είμαστε υποχρεωμένοι να χρησιμοποιούμε τα εργαλεία που μας έδωσε η φύση (προσωποποίηση για να μην παρεξηγιόμαστε). Αλλά και η αξιοπιστία τους μπορεί να αξιολογείται πάλι στα πλαίσια της εμπειρίας μας.

Ο Νώε και οι νεατερτάλιοι

Ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο της γέννεσης είναι ότι όλοι οι άνθρωποι κατάγονται από ένα κοινό πρόγονο. Και ο αμεσότερος κοινός πρόγονος πρέπει να είναι θεωρητικά ο Νώε. Κάτι που θα μπορούσαμε να το θεωρήσουμε ένδειξη για την αξία της γέννεσης, αν και παραπλήσιες συλλογιστικές βλέπουμε σε άλλες θρησκείες, αλλά και είναι μια ιδέα που προκύπτει αβίαστα από την παρατήρηση της αύξησης του πληθυσμού.
Βέβαια δεν έχουμε την εικόνα που παρουσιάζεται περί τριών χωριστών γραμμών απογόνων από τους γιούς του, κάτι που θα ήταν πολύ περίεργο, μια και θα έδειχνε ότι για μερικές γενεές οι απόγονοι του, προτιμούσαν να γονιμοποιούν τις αδελφάδες τους παρά τις ξαδέρφες τους. Οπότε και η ιδέα ότι δημιουργήθηκαν από τους απογόνους του Νώε τρεις γραμμές απογόνων κάπου μπάζει.

Όμως το αξιοπερίεργο είναι αλλού. Μετά τον κοινό πρόγονο μας, όπως φανερώνει η μοριακή βιολογία, οι Χόμο δεν ήταν απολύτως γενετικά αποκλεισμένοι από τους υπόλοιπους ανθρωποειδής. Και για αυτό εμφανίζεται στους λαούς που εξέρχονται από την Αφρική και μεταναστεύουν κυρίως προς τα βόρεια, μια πολύ μικρή επιμιξία με νεατερτάλιους.

Άρα είτε οι νεατερτάλιοι συνόδευσαν τον Νώε στην κιβωτό, είτε έφτιαξαν μια δική τους, είτε διασώθηκαν μερικοί, άρα μπορούμε να υποθέσουμε ότι διασώθηκαν και πολλοί άλλοι, πχ. Χόμο, είτε ο κατακλυσμός ήταν ανάμνηση τοπικής καταστροφής, (πχ τσουνάμι ή πλημμύρα) και διανθίζεται στο κείμενο. Είτε όντως υπάρχει κάπου σφάλμα στην γέννεση.

ένθεος παραλογισμός περί των αθέων

Υπάρχει ένας μόνιμος παραλογισμός που διακατέχει τους περισσότερους ένθεους συζητητές που έχω συναντήσει. Ευτυχώς όχι όλους.
Νομίζουν ότι οι άθεοι, άθρησκοι και αγνωστικιστές θέλουν να μην υπάρχει Θεός. Θέλουν να μην ενανθρωπίσηκε ο Χριστός. Θέλουν η χριστιανική θρησκεία να αποδειχθεί ανυπόστατη.
Λοιπόν όσοι έχουν αυτήν την εικόνα κάνουν λάθος.
Μάλλον δεν έχουν κάνει τον κόπο να σκεφτούν έστω και λίγο τι έχουν να κερδίσουν οι άθεοι, αν τελικά υπάρχει Θεός.
Φαντάζονται ότι ευχαρίστως θα αντάλλασαι ο άπιστος την αιώνια ζωή με την απόδειξη των ισχυρισμών του.
Κάθε άλλο, χίλιες φορές καλύτερα να πάνε οι αμφιβολίες ή οι αντιρρήσεις μου στο καλάθι των αχρήστων, τι λέω ένα εκατομμύριο, εκατό, χίλια εκατομμύρια φορές καλύτερα, και να κερδίσω την αιώνια ζωή. (Πληροφοριακά είμαι αγνωστικιστής).
Μερικοί κολλημένοι χριστιανοί, υποθέτουν ότι δεν θέλουν οι άπιστοι να υπάρχει Θεός για να μην καταλήξουν στην κόλαση. Συγνώμη αλλά εδώ μιλάμε για πλήρη ηλιθιότητα. Αν κάποιος άπιστος (πχ. άθεος) υποψιάζεται στο ελάχιστο την πιθανότητα να υπάρχει Θεός, με τις ιδιότητες της πανσοφίας και παναγαθίας, δεν έχει κανένα απολύτως λόγο να υποθέτει ότι θα τον στείλει στην κόλαση. Ποιος ηλίθιος σας είπε ότι θεωρούμε τους εαυτούς μας κακούς ανθρώπους. Όπως όλοι μας, πιστοί και άπιστοι, κάνουμε ότι καλύτερο μπορούμε στα πλαίσια πάντα των δυνατοτήτων μας. Άσε που το να θεωρεί κανείς ότι ένας πανάγαθος Θεός επιτρέπει την ύπαρξη κόλασης, χωρίς να είναι πιστός, θέλει πολύ νοσηρή φαντασία.

Οι αντιρρήσεις δεν είναι επειδή θέλουμε να καταρρίψουμε την θρησκεία, είναι απολύτως ενάντια σε αυτό που θέλουμε. Αλλά παρόλο που είναι ενάντια σε αυτό που θέλουμε, αναζητητούμε και υποστηρίζουμε αυτό που κατανοούμε σαν πιο ορθή άποψη.

Χρησιμοποίησα πληθυντικό, ίσως μερικοί ελεύθεροι πίστης να μην συμμερίζονται τις απόψεις μου, σε αυτό το θέμα. Αλλά δυσκολεύομαι να υποθέσω ότι υπάρχουν κάποιοι που να μην θέλουν να υπάρχει θεός.

Η επιστημονική τομή του Δαρβίνου

Η επιστημονική τομή του Δαρβίνου ήταν η "πρώτη" της εξελικτικής. Σήμερα βρισκόμαστε στην πέμπτη (έβο ντέβο), που ερευνά για παράδειγμα, την εμβρυογένεση και την μοριακή βιολογία, κάτι μάλλον αδιανόητο στην εποχή του Δαρβίνου. Όμως οι απόψεις του, ήταν ρηξικέλευθες και έθεσαν τις βάσεις της εξελικτικής βιολογίας, δίνοντας μια πολύ κομψή εξήγηση, σε ένα εξαιρετικά περίεργο φαινόμενο. Η εργασία του, δεν περιγράφεται με τις πέντε δέκα προτάσεις που θα βρούμε σε ένα βιβλίο εκλαϊκευμένης βιολογίας. Αντίθετα βλέπουμε ότι διατύπωσε σοβαρές υποθέσεις σε μεγάλη έκταση σχετικών θεμάτων, που ακόμα και στην τέταρτη τομή της εξελικτικής (κοινωνίοβιολογία) εξακολουθούν να έχουν ενδιαφέρον. Αντί λοιπόν για εγκατάλειψη των θέσεών του, νομίζω ότι η εξελικτική αποτελεί "εξέλιξή" τους.

Σημειώνω και ένα ερώτημα από τη κοινωνιοβιολγία. Υπάρχει κάποιος λόγος να υποθέσουμε ότι η ο πολιτισμός μας είναι κάτι άλλο από το αποτέλεσμα της εξέλιξης του είδους μας στα πλαίσια του περιβάλλοντος που ζούμε? Για να το εξειδικεύσουμε, η λογική μας, η επιστήμη, η κουλτούρα, η αίσθηση του ωραίου, η ηθική μας, και η θρησκεία φυσικά, υπάρχει κάποιος λόγος να υποθέσουμε ότι έχουν καθοριστεί από κάποιους παράγοντες εκτός της επιβίωσης των γονιδίων και της διαχρονικής σχέσης μας με το περιβάλλον μας?
Για παράδειγμα η αλτρουιστική συμπεριφορά (θυσία προς χάρη άλλων), έχει σαφέστατα πλεονεκτήματα στην διαιώνιση των γονιδίων μας (προσοχή όχι των ατόμων). Άρα έχουμε κάθε λόγο να υποθέτουμε ότι αποτελεί εξελικτική "επιλογή" έμβιων όντων (δεν παρουσιάζεται μόνο στους ανθρώπους, είναι συνηθισμένη και σε άλλα είδη, ακόμα και εκτός των θηλαστικών, πχ. μέλισσες).
Δεν λέει κανείς ότι αποκλείεται να έχει βάλει το χεράκι της κάποια νοήμον οντότητα, αλλά υπάρχει κάποιος λόγος να θεωρούμε ότι όντως έγινε έτσι, εκτός της προσωπικής πίστης του καθένα μας?
----------------------

Σχετικά με το big bag υπάρχει (σε μια άλλη θρησκευτική προσέγγιση της γέννεσης, νομίζω στον ινδουισμό) μια πολύ ταιριαστή εικόνα ενός συστελλόμενου - διαστελλόμενου σύμπαντος (νομίζω ότι ταυτίζεται με το Βράχμαν). Όμως το ερώτημα είναι, η εκδοχή αυτή περιγράφει όντως την σημερινή επιστημονική θεωρία ή όποιος έχει καλή διάθεση μπορεί εύκολα να βρει ομοιότητες και να καταλήξει ότι οι θεμελιωτές αυτής της θρησκείας, είχαν ενόραση ή κάποια υπερβατική εμπειρία?
Γιατί με "καλή θέληση" και τα βιβλία του ταρζάν μπορούν να συσχετιστούν με βαριά φιλοσοφία. Για αυτό είναι μεν θεμιτή μια ελαστικότητα στην εξήγηση και η υπόθεση ότι κάποια εδάφια είναι συμβολικά, αλλά θέλει να κρατάμε και το μέτρο ώστε να μην μεταφράζουμε κατά το δοκούν.