Πραγματικά εξαιρετικά δύσκολο θέμα. Κυρίως λόγο της ιδεολογικοποίησης του.
Η ελεύθερη οικονομία έχει μερικές προϋποθέσεις για να εφαρμοστεί. Να δούμε λοιπόν αν καλύπτονται ώστε να θεωρείται εφαρμόσιμη.
Το πρώτο και σχεδόν απίστευτα προφανές (για να το παραβλέπουν μόνιμα) αδύνατο σημείο, είναι ότι η οικονομία αποτελεί σύμφωνα με ότι ξέρουμε ένα χαοτικό σύστημα. Άρα περιγράφεται από τα μαθηματικά του χάους, και στα μαθηματικά του χάους ξέρουμε σήμερα ότι ένα σύστημα μπορεί να εξελιχθεί σε δυναμική ισορροπία, σε έκρηξη ή κατάρρευση. Δεν είναι άποψη που έχει ιδεολογικό χαρακτήρα, είναι μαθηματικά και μόνο. Περιέργως πως, όλοι οι θιασώτες της ελεύθερης αγοράς (και ιδικά του φιλελευθερισμού, γιατί υπάρχουν και λίγο πιο προσγειωμένοι) ισχυρίζονται ότι η ελεύθερη αγορά τείνει σε δυναμική ισορροπία, και μάλιστα (εδώ βαράμε κεφάλι στον τοίχο) σε βαθμιαία σπειροειδή τροχιά ανάπτυξης.
Αν δεν το έχετε καταλάβει το θέμα της ελεύθερης αγοράς έχει ήδη κλείσει. Πρόκειται για ρώσικη ρουλέτα.
Αλλά πάμε και σε άλλες περιπτώσεις.
Φέρεται ίσως ότι ο εφαρμοσμένος καπιταλισμός, θεωρεί ότι είναι θεμιτή έως απαραίτητη μια μικρή ανεργία της τάξης του 5-6%. Αυτή η ανεργία ωθεί τα άτομα να ψάχνουν για δουλειά, συγκρατεί τους μισθούς, και διασφαλίζει ότι οι επιχειρηματίες θα έχουν την δυνατότητα να βρουν σχετικά φτηνό εργατικό δυναμικό. Καλά μέχρι εδώ. Έλα όμως που η ανεργία έρχεται σε αντίθεση με την έννοια της ελευθερίας της αγοράς. Και να το εξηγήσω. Πως θα σας φαίνονταν αν οι αγοραστές έμπαιναν στα μαγαζιά με ένα πιστόλι και έλεγαν στους μαγαζάτορες ή μου δίνεις το προϊόν στην μισή τιμή ή σε σκοτώνω! Μάλλον κάτι θα έτρεχε εδώ με την ελεύθερη αγορά, ο πωλητής δεν θα είχε ελευθερία να αποφασίσει αν θα πουλήσει ή όχι. Βάλτε στην θέση του πωλητή τον εργαζόμενο που πουλάει το προϊόν εργασία και το αίνιγμα λύθηκε. Σε συνθήκες ανεργίας ο εργαζόμενος είναι αναγκασμένος να πουλήσει φτηνά την εργασία του, όχι μόνο γιατί δεν βρίσκει αγοραστές σε μεγαλύτερη τιμή, αλλά γιατί αν δεν το κάνει κινδυνεύει η βιολογική του υπόσταση. Άρα λοιπόν η διαπραγμάτευση ανάμεσα σε εργοδότη και εργαζόμενο, δεν υπακούει στον βασικότερο όρο της ελεύθερης αγοράς.
Άρα λοιπόν ελεύθερη αγορά με ανεργία, ποδήλατο χωρίς ρόδες.
Και εδώ μια παρένθεση. Είναι γνωστό ότι υφίσταται αυτό το πρόβλημα, και τα καπιταλιστικά (και μη ακριβώς καπιταλιστικά) κράτη έχουν θεσπίσει κάποιες μεθόδους για να το αντιμετωπίσουν. Κατά πρώτον τα κρατικομονοπωλιακά κράτη τύπου ΕΣΣΔ επέλεξαν την εγγυημένη θέση εργασίας. Αυτό φυσικά τους δημιουργούσε κάποια έμμεσα προβλήματα, αλλά νομίζω ότι ήταν μια αρκετά καλή επιλογή. Τα πιο καθαρόαιμα καπιταλιστικά έχουν επιλέξει βοηθήματα για ανέργους και απολυμένους. Δεν λειτουργούν τόσο καλά κατά την γνώμη μου, μια και αρκετοί εργαζόμενοι βιώνουν το γεγονός σαν μάνα εξ ουρανού και σε μια παρανοϊκή συνεργασία με εργοδότες χαλκεύουν συχνά την εφαρμογή του μέτρου, αλλά από το "ιτσ κι ολότελα καλή κι η Παναγιώτενα". Σήμερα βλέπουμε ότι οι λάτρεις του φιλελευθερισμού, προτείνουν αντικατάσταση του μέτρου, με προσευχή στον Θεό. Καλή ώρα σαν την προσευχή, για να ισορρόπηση η αγορά....
Τελικά αυτός ο Θεός έχει πολύ δουλειά στον καπιταλισμό.
Και κάτι τραγελαφικό τώρα για να ευθυμήσουμε. Το μοντέλο της ελεύθερης αγοράς κάνει μια βασική υπόθεση ακόμα. Ότι οι παραγωγοί, καταναλωτές και εργάτες, λειτουργούν λογικά.
Ο πλήρης παραλογισμός.
Βέβαια αυτό συνδέεται με τον χαρακτήρα της οικονομίας σαν χαοτικού συστήματος, και δεν είμαι σίγουρος αν μπορούν να διαχωριστούν.
Επόμενο. Υπάρχουν πολλοί παραγωγοί που αποφασίζουν και λειτουργούν ανεξάρτητα. Βασικός και αυτός όρος της ελεύθερης οικονομίας.
Έχετε πάει στην λαϊκή ποτέ? Ε τότε θα ξέρετε ότι και εκεί οι παραγωγοί έχουν σε ένα βαθμό συνεννόηση. Είναι φύση αδύνατο να διαχωρίσεις τους παραγωγούς, σε μια μικρή χωρικά περιοχή, ώστε να μην υπάρχει συνεννόηση. Οι άνθρωποι δεν είναι ηλίθιοι, ο ανταγωνισμός μεταξύ τους, δεν ξεπερνά την ανάγκη τους να ξεζουμίσουν τους αγοραστές. Αλλά πάμε και στο πρώτο συνθετικό, πολλοί παραγωγοί, που τους είδατε? Εννοείται ότι αναφερόμαστε σε πολλούς παραγωγούς στην ίδια περιοχή, ώστε ο καταναλωτής να μπορεί να επιλέξει.
Μην ψάχνεστε η μόνη περίπτωση που θεωρητικά και μόνο, έχει τον χαρακτήρα των πολλών παραγωγών, είναι τα χρηματιστήρια. Για αυτό και συχνά θα τα ακούσετε να αποκαλούνται “αγορές” αλλά και εκεί τα προβλήματα της ελεύθερης αγοράς είναι παρόντα με άλλες μορφές, ελπίζω ότι θα έχω υπομονή να γράψω και πέντε λέξεις σχετικά.
Μα θα μου πει ο κάθε άσχετος, ακόμα και σε περιπτώσεις ολιγοπωλίων πχ. Κινητή τηλεφωνία, βλέπουμε ότι οι τιμές πέφτουν χάρη στον ανταγωνισμό. Δεν βλέπετε καλά, υπάρχει όντως κάποιος ανταγωνισμός, αλλά αυτός δεν είναι ανταγωνισμός υγιής. Δηλαδή η “θεωρία των παιγνίων” που καθορίζει ότι οι παίκτες δρουν ανεξάρτητα, δεν παίζει εδώ. Εκείνο που κατεβάζει τις τιμές είναι το γνωστό φαινόμενο, που εμφανίζεται στα ολιγοπώλια και μονοπώλια, όταν διαθέτουν προϊόντα με σχετική ελαστικότητα, τα κέρδη να αυξάνονται μέχρις ενός ορίου, με μείωση των τιμών, λόγο αύξησης των πωλήσεων. Καμιά δεδομένη σχέση με τον ανταγωνισμό δηλαδή.
Πάνε και οι πολλοί παραγωγοί. Έχουμε άλλα ράμματα για την γούνα της ελεύθερης αγοράς? Ναι, όχι πολλά, μερικές δεκάδες.
Όποιος βλάπτει το περιβάλλον πληρώνει. Είναι το μοτο που περιγράφει την αντιμετώπιση των οικολογικών καταστροφών από την δράση επιχειρήσεων. Πολύ ωραίο μότο, τι κρίμα που δεν δουλεύει...
Η επίδραση στο περιβάλλον είναι αθροιστική και η μεμονωμένη ευθύνη δεν είναι πάντα εκτιμήσιμη.
Μπορεί να εμφανιστεί με μεγάλη χρονική υστέρηση και σε άλλη περιοχή από εκεί που εκδηλώνεται η δράση.
Οι δυνατότητες για δράση που είναι οικολογικά σημαντική, δεν είναι ανάλογη του μεγέθους της επιχείρησης
Οι δράσεις συχνά δεν αποτιμώνται σε χρήμα και μόνο.
Οι οικονομικές δυνατότητες μιας εταιρίας, να αποκαταστήσει μια ζημιά είναι αμφίβολο αν είναι ικανές να το κάνουν, ακόμα και με πανάκριβη ασφάλιση.
Οι γνώσεις μας για την επίδραση στο περιβάλλον των ανθρωπίνων δράσεων, υστερεί σε σχέση με τις δυνατότητες επέμβασης.
Οι επεμβάσεις στο περιβάλλον δεν είναι πάντα αναστρέψιμες.
Η χρηματοδότηση της έρευνας των επιδράσεων, υστερεί και έρχεται σε ενεργή αντίθεση με τις διαθέσεις των ικανών για δράση εταιριών και δυστυχώς η έρευνα κατά τις ορέξεις των θιασωτών της ελεύθερης οικονομίας ανήκει (εν μέρη ήδη) σε ιδιώτες
Η απόδειξη της ευθύνης σκοντάφτει στο κριτήριο της αθωότητας. Για αυτό και έχει εν μέρη διαμορφωθεί μια τάση να αποδεικνύεται ότι μια δράση δεν βλάπτει πριν επιτραπεί η εφαρμογή της, αλλά όπως είναι φανερό, ακόμα και να επικρατήσει αυτή η άποψη, συνολικά, είναι πολύ - πολύ - πολύ αμφίβολο αν είμαστε σε θέση να εκτιμήσουμε τα αποτελέσματα.
Ποιος είπαμε ότι πληρώνει?
------------------------------
Κουράστηκα, συνεχίζω άλλη μέρα.
Και ακόμα δεν έχω αναφέρει ότι η οικονομία σε εφαρμοσμένο επίπεδο είναι οικονομία αυξητικών προσόδων και όχι ελεύθερη. Τον ατέλειωτο έχει το θέμα.
Η ελεύθερη οικονομία έχει μερικές προϋποθέσεις για να εφαρμοστεί. Να δούμε λοιπόν αν καλύπτονται ώστε να θεωρείται εφαρμόσιμη.
Το πρώτο και σχεδόν απίστευτα προφανές (για να το παραβλέπουν μόνιμα) αδύνατο σημείο, είναι ότι η οικονομία αποτελεί σύμφωνα με ότι ξέρουμε ένα χαοτικό σύστημα. Άρα περιγράφεται από τα μαθηματικά του χάους, και στα μαθηματικά του χάους ξέρουμε σήμερα ότι ένα σύστημα μπορεί να εξελιχθεί σε δυναμική ισορροπία, σε έκρηξη ή κατάρρευση. Δεν είναι άποψη που έχει ιδεολογικό χαρακτήρα, είναι μαθηματικά και μόνο. Περιέργως πως, όλοι οι θιασώτες της ελεύθερης αγοράς (και ιδικά του φιλελευθερισμού, γιατί υπάρχουν και λίγο πιο προσγειωμένοι) ισχυρίζονται ότι η ελεύθερη αγορά τείνει σε δυναμική ισορροπία, και μάλιστα (εδώ βαράμε κεφάλι στον τοίχο) σε βαθμιαία σπειροειδή τροχιά ανάπτυξης.
Αν δεν το έχετε καταλάβει το θέμα της ελεύθερης αγοράς έχει ήδη κλείσει. Πρόκειται για ρώσικη ρουλέτα.
Αλλά πάμε και σε άλλες περιπτώσεις.
Φέρεται ίσως ότι ο εφαρμοσμένος καπιταλισμός, θεωρεί ότι είναι θεμιτή έως απαραίτητη μια μικρή ανεργία της τάξης του 5-6%. Αυτή η ανεργία ωθεί τα άτομα να ψάχνουν για δουλειά, συγκρατεί τους μισθούς, και διασφαλίζει ότι οι επιχειρηματίες θα έχουν την δυνατότητα να βρουν σχετικά φτηνό εργατικό δυναμικό. Καλά μέχρι εδώ. Έλα όμως που η ανεργία έρχεται σε αντίθεση με την έννοια της ελευθερίας της αγοράς. Και να το εξηγήσω. Πως θα σας φαίνονταν αν οι αγοραστές έμπαιναν στα μαγαζιά με ένα πιστόλι και έλεγαν στους μαγαζάτορες ή μου δίνεις το προϊόν στην μισή τιμή ή σε σκοτώνω! Μάλλον κάτι θα έτρεχε εδώ με την ελεύθερη αγορά, ο πωλητής δεν θα είχε ελευθερία να αποφασίσει αν θα πουλήσει ή όχι. Βάλτε στην θέση του πωλητή τον εργαζόμενο που πουλάει το προϊόν εργασία και το αίνιγμα λύθηκε. Σε συνθήκες ανεργίας ο εργαζόμενος είναι αναγκασμένος να πουλήσει φτηνά την εργασία του, όχι μόνο γιατί δεν βρίσκει αγοραστές σε μεγαλύτερη τιμή, αλλά γιατί αν δεν το κάνει κινδυνεύει η βιολογική του υπόσταση. Άρα λοιπόν η διαπραγμάτευση ανάμεσα σε εργοδότη και εργαζόμενο, δεν υπακούει στον βασικότερο όρο της ελεύθερης αγοράς.
Άρα λοιπόν ελεύθερη αγορά με ανεργία, ποδήλατο χωρίς ρόδες.
Και εδώ μια παρένθεση. Είναι γνωστό ότι υφίσταται αυτό το πρόβλημα, και τα καπιταλιστικά (και μη ακριβώς καπιταλιστικά) κράτη έχουν θεσπίσει κάποιες μεθόδους για να το αντιμετωπίσουν. Κατά πρώτον τα κρατικομονοπωλιακά κράτη τύπου ΕΣΣΔ επέλεξαν την εγγυημένη θέση εργασίας. Αυτό φυσικά τους δημιουργούσε κάποια έμμεσα προβλήματα, αλλά νομίζω ότι ήταν μια αρκετά καλή επιλογή. Τα πιο καθαρόαιμα καπιταλιστικά έχουν επιλέξει βοηθήματα για ανέργους και απολυμένους. Δεν λειτουργούν τόσο καλά κατά την γνώμη μου, μια και αρκετοί εργαζόμενοι βιώνουν το γεγονός σαν μάνα εξ ουρανού και σε μια παρανοϊκή συνεργασία με εργοδότες χαλκεύουν συχνά την εφαρμογή του μέτρου, αλλά από το "ιτσ κι ολότελα καλή κι η Παναγιώτενα". Σήμερα βλέπουμε ότι οι λάτρεις του φιλελευθερισμού, προτείνουν αντικατάσταση του μέτρου, με προσευχή στον Θεό. Καλή ώρα σαν την προσευχή, για να ισορρόπηση η αγορά....
Τελικά αυτός ο Θεός έχει πολύ δουλειά στον καπιταλισμό.
Και κάτι τραγελαφικό τώρα για να ευθυμήσουμε. Το μοντέλο της ελεύθερης αγοράς κάνει μια βασική υπόθεση ακόμα. Ότι οι παραγωγοί, καταναλωτές και εργάτες, λειτουργούν λογικά.
Ο πλήρης παραλογισμός.
Βέβαια αυτό συνδέεται με τον χαρακτήρα της οικονομίας σαν χαοτικού συστήματος, και δεν είμαι σίγουρος αν μπορούν να διαχωριστούν.
Επόμενο. Υπάρχουν πολλοί παραγωγοί που αποφασίζουν και λειτουργούν ανεξάρτητα. Βασικός και αυτός όρος της ελεύθερης οικονομίας.
Έχετε πάει στην λαϊκή ποτέ? Ε τότε θα ξέρετε ότι και εκεί οι παραγωγοί έχουν σε ένα βαθμό συνεννόηση. Είναι φύση αδύνατο να διαχωρίσεις τους παραγωγούς, σε μια μικρή χωρικά περιοχή, ώστε να μην υπάρχει συνεννόηση. Οι άνθρωποι δεν είναι ηλίθιοι, ο ανταγωνισμός μεταξύ τους, δεν ξεπερνά την ανάγκη τους να ξεζουμίσουν τους αγοραστές. Αλλά πάμε και στο πρώτο συνθετικό, πολλοί παραγωγοί, που τους είδατε? Εννοείται ότι αναφερόμαστε σε πολλούς παραγωγούς στην ίδια περιοχή, ώστε ο καταναλωτής να μπορεί να επιλέξει.
Μην ψάχνεστε η μόνη περίπτωση που θεωρητικά και μόνο, έχει τον χαρακτήρα των πολλών παραγωγών, είναι τα χρηματιστήρια. Για αυτό και συχνά θα τα ακούσετε να αποκαλούνται “αγορές” αλλά και εκεί τα προβλήματα της ελεύθερης αγοράς είναι παρόντα με άλλες μορφές, ελπίζω ότι θα έχω υπομονή να γράψω και πέντε λέξεις σχετικά.
Μα θα μου πει ο κάθε άσχετος, ακόμα και σε περιπτώσεις ολιγοπωλίων πχ. Κινητή τηλεφωνία, βλέπουμε ότι οι τιμές πέφτουν χάρη στον ανταγωνισμό. Δεν βλέπετε καλά, υπάρχει όντως κάποιος ανταγωνισμός, αλλά αυτός δεν είναι ανταγωνισμός υγιής. Δηλαδή η “θεωρία των παιγνίων” που καθορίζει ότι οι παίκτες δρουν ανεξάρτητα, δεν παίζει εδώ. Εκείνο που κατεβάζει τις τιμές είναι το γνωστό φαινόμενο, που εμφανίζεται στα ολιγοπώλια και μονοπώλια, όταν διαθέτουν προϊόντα με σχετική ελαστικότητα, τα κέρδη να αυξάνονται μέχρις ενός ορίου, με μείωση των τιμών, λόγο αύξησης των πωλήσεων. Καμιά δεδομένη σχέση με τον ανταγωνισμό δηλαδή.
Πάνε και οι πολλοί παραγωγοί. Έχουμε άλλα ράμματα για την γούνα της ελεύθερης αγοράς? Ναι, όχι πολλά, μερικές δεκάδες.
Όποιος βλάπτει το περιβάλλον πληρώνει. Είναι το μοτο που περιγράφει την αντιμετώπιση των οικολογικών καταστροφών από την δράση επιχειρήσεων. Πολύ ωραίο μότο, τι κρίμα που δεν δουλεύει...
Η επίδραση στο περιβάλλον είναι αθροιστική και η μεμονωμένη ευθύνη δεν είναι πάντα εκτιμήσιμη.
Μπορεί να εμφανιστεί με μεγάλη χρονική υστέρηση και σε άλλη περιοχή από εκεί που εκδηλώνεται η δράση.
Οι δυνατότητες για δράση που είναι οικολογικά σημαντική, δεν είναι ανάλογη του μεγέθους της επιχείρησης
Οι δράσεις συχνά δεν αποτιμώνται σε χρήμα και μόνο.
Οι οικονομικές δυνατότητες μιας εταιρίας, να αποκαταστήσει μια ζημιά είναι αμφίβολο αν είναι ικανές να το κάνουν, ακόμα και με πανάκριβη ασφάλιση.
Οι γνώσεις μας για την επίδραση στο περιβάλλον των ανθρωπίνων δράσεων, υστερεί σε σχέση με τις δυνατότητες επέμβασης.
Οι επεμβάσεις στο περιβάλλον δεν είναι πάντα αναστρέψιμες.
Η χρηματοδότηση της έρευνας των επιδράσεων, υστερεί και έρχεται σε ενεργή αντίθεση με τις διαθέσεις των ικανών για δράση εταιριών και δυστυχώς η έρευνα κατά τις ορέξεις των θιασωτών της ελεύθερης οικονομίας ανήκει (εν μέρη ήδη) σε ιδιώτες
Η απόδειξη της ευθύνης σκοντάφτει στο κριτήριο της αθωότητας. Για αυτό και έχει εν μέρη διαμορφωθεί μια τάση να αποδεικνύεται ότι μια δράση δεν βλάπτει πριν επιτραπεί η εφαρμογή της, αλλά όπως είναι φανερό, ακόμα και να επικρατήσει αυτή η άποψη, συνολικά, είναι πολύ - πολύ - πολύ αμφίβολο αν είμαστε σε θέση να εκτιμήσουμε τα αποτελέσματα.
Ποιος είπαμε ότι πληρώνει?
------------------------------
Κουράστηκα, συνεχίζω άλλη μέρα.
Και ακόμα δεν έχω αναφέρει ότι η οικονομία σε εφαρμοσμένο επίπεδο είναι οικονομία αυξητικών προσόδων και όχι ελεύθερη. Τον ατέλειωτο έχει το θέμα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου