Δείκτης οικονομικής ελευθερίας και νεοφιλελεύθερα παραμύθια
Πιθανόν να έχετε ακούσει ότι η Ελλάδα
χαρακτηρίζεται με κακή θέση στον δείκτη οικονομικής ελευθερίας -
Economic Freedom. Αρκετοί νεοφιλελεύθεροι (φιλελεύθεροι κατ αυτούς) το
επαναλαμβάνουν με αποτροπιασμό. Και μάλιστα επισημαίνουν ότι η κατάταξη
του δείκτη πιστοποιεί την αναγκαιότητα της “οικονομικής ελευθερίας” που
είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την κοινωνική ευμάρεια.
Φυσικά πρόκειται για ένα γελοίο παραμύθι, όμως για να αποδείξεις ότι ένας ηλίθιος, ένα έμμισθος λακές ή ένα κάθαρμα λέει βλακείες, χρειάζεται συχνά πολύ προσπάθεια.
Ας κάνουμε λοιπόν μια προσπάθεια να προσεγγίσουμε το θέμα.
Ο δείκτης αυτός βρίσκεται στην σελίδα http://www.heritage.org/index/ και κατατάσσει ένα σημαντικό αριθμό χωρών σύμφωνα με δέκα “κριτήρια” ως προς την “οικονομική τους ελευθερία”.
Ποια είναι όμως αυτά τα επί μέρους δέκα κριτήρια, που μάλιστα αποτελούν και κάθε ένα από αυτά ένα ξεχωριστό δείκτη.
Ας τα πάρουμε ένα ένα με μια μικρή επεξήγηση. Αναλυτικότερα μπορείτε να βρείτε στην σελίδα του Heritage.
1, property rights ας το πούμε δικαιώματα ιδιοκτησίας. Το δικαίωμα να κατέχω, να χρησιμοποιώ, να πουλάω ένα αγαθό. Εδώ βέβαια θα μπορούσε κανείς να παρατηρήσει ότι ορισμένα αγαθά ίσως δεν πρέπει να αποτελούν ιδιόκτητα αγαθά πχ. Ο αιγιαλός και ο αέρας, ή η ιδιοκτησία τους είναι κάπως αμφίβολη όπως οι πατέντες λογισμικού, αλλά αυτά ας τα αφήσουμε για μια ποιο σοβαρή ανάλυση από αυτή που θα επιχειρήσουμε εδώ.
2. corruption Ο δείκτης αφορά την διαφθορά. Και πολύ λογικά μας λέει ότι η οικονομική ελευθερία δεν θέλει διαφθορά. Κατανοητό, κανένα οικονομικό μοντέλο δεν θέλει διαφθορά, αυτό είναι προφανές. Εκείνο που δεν είναι προφανές είναι το πως θα μετρήσεις την διαφθορά. Στην πραγματικότητα δεν μπορείς, όμως αξίζει να ψάξετε να δείτε πως προσεγγίζει το θέμα το Heritage, για να καταλάβετε γιατί αρλούμπες μιλάνε. Για χάρη όμως της ανάλυσης που κάνουμε θα κάνω τα στραβά μάτια και θα δεχθώ ότι η Κολομβία έχει λιγότερη διαφθορά από την Ελλάδα....
3. fiscal χοντρικά αποτελεί ένα δείκτη που μετρά το μέγιστο ύψος φορολογίας. Ίσως από τους ποιο αξιόπιστους δείκτες. Φυσικά η οικονομική ελευθερία θεωρείται ότι συμβαδίζει με ελάχιστη φορολογία..
4. government spending έξοδα κυβέρνησης. Άλλος ένας σχετικά αξιόπιστος δείκτης. Και εδώ η οικονομική ελευθερία συναρτάται με τα μειωμένα έξοδα.
5. business freedom Μετρά το πόσο εύκολα μπορεί κανείς να ανοίξει και να κλείσει μια επιχείρηση. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι μετρά την γραφειοκρατία. Και η γραφειοκρατία φυσικά είναι αρνητική για κάθε οικονομικό μοντέλο.
6. labor freedom ένας πολύ ενδιαφέρον δείκτης. Μετρά αν υπάρχουν θεσμικές ρυθμίσεις που δυσκολεύουν τις απολύσεις εργαζομένων ή αν πρέπει να αποζημιωθούν καθώς και τους ελάχιστους μισθούς ή τις συλλογικές συμβάσεις. Και όπως θα φαντάζεται κανείς η οικονομική ελευθερία συμβαδίζει με την ανυπαρξία προστατευτικών ρυθμίσεων για την αγορά εργασίας.
7. monetary freedom. Ο δείκτης μετρά τον πληθωρισμό και τις επεμβάσεις του κράτους στις τιμές. Έτσι η οικονομική ελευθερία αυξάνεται με μικρό πληθωρισμό, αλλά μειώνεται με επεμβάσεις.
8. trade freedom. Εμπόδια στο εμπόριο με τις άλλες χώρες, όπως δασμοί και απαγορεύσεις.
9.investment freedom Η ελευθερία να μεταφέρει κανείς κεφάλαια, επιχειρήσεις και εργατικά χέρια όπου γουστάρει, εντός και εκτός συνόρων. Υποθέτω οτι το ίδρυμα Heritage θεωρεί πως η Γερμανία έχει ανοιτά τα σύνορά της στους μετανάστες που θέλουν να ψάξουν εκεί για δουλειά για να της δίνει το τεράστιο νούμερο 90 στην investment freedom
10. financial freedom Η κρατική ιδιοκτησία των τραπεζών και άλλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, όπως ασφαλιστικές εταιρείες και οι αγορές κεφαλαίων μειώνει την ελευθερία της οικονομίας.
Αφού περιγράψαμε χοντρικά τους δείκτες, αποφεύγοντας να ασχοληθούμε αναλυτικά με την αξιοπιστία τους, και θα καταλάβετε αργότερα το γιατί δεν μπήκαμε στον κόπο, αλλά περιοριστήκαμε να παρατηρήσουμε ότι μπορεί να είναι της πλάκας, ας κάνουμε μερικές ακόμα παρατηρήσεις.
Το πρώτο, ότι λάμπουν δια της απουσίας τους κάποιοι δείκτες. Ένας εξαιρετικά βασικό για να μιλάμε για μοντέλο ελεύθερης οικονομίας, είναι η παρουσία πολλών, τονίζω πολλών, παραγωγών που να προσφέρουν το ίδιο ή σχεδόν το ίδιο προϊόν σε πολλούς, και πάλι το τονίζω, πολλούς, καταναλωτές.
Έκπληξη! Δεν σας το λένε συχνά οι θιασώτες της ελεύθερης οικονομίας, γιατί μάλλον δεν θέλουν να το θυμούνται. Επειδή όμως σε όλη την δύση πολύ σπάνια θα βρούμε αγορές που να πληρούν έστω και λίγο αυτό το χαρακτηριστικό, δεν μιλάμε για ελεύθερη οικονομία, αλλά για κάτι άλλο.....
Και αυτό το άλλο είναι ο νεοφιλελευθερισμός, που αντί για πολλούς παραγωγούς, προτιμά συσσώρευση κεφαλαίου.
Σημειώνω εδώ και το ποιο “περίεργο”. Μια και παρατηρώντας τις οικονομίες θα βρούμε πολλές περιπτώσεις με ολιγοπώλια ή και στην πράξη μονοπώλια, θα περίμενε κανείς να υπάρχει δείκτης σχετικά με την ύπαρξη ολιγοπωλίων ή μονοπωλίων και θεσμών που επιτρέπουν την δημιουργία τους. Δεν υπάρχουν.
Κάτι άλλο που λάμπει δια της απουσίας, είναι η οικονομική και γενικότερη συσχέτιση των χωρών. Έτσι οι χώρες αξιολογούνται σαν να βρίσκονται εκτός της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, και να είναι αδιάφορο αν η όποια οικονομική ευμάρεια σε μια συσχετίζεται με προβλήματα σε άλλες, έτσι δεν εξετάζεται αν οι χώρες αυτές σχετίζονται με διαφθορά ή με χρηματοοικονομικά παιχνίδια στις χώρες που συνδέονται μαζί τους, ή αν η οικονομική ελευθερία σε κάποιες συνδέεται με καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων εντός ή εκτός των χωρών.
Πάμε όμως πάρα κάτω. Σήμερα δεν μπορούμε να μιλάμε για συγκρίσεις χωρών με οικονομίες τύπου εσσδ με άλλες μια και αυτή η ομάδα καλώς κακώς κατέρρευσε, άλλωστε θα ήταν πολύ δύσκολη μια τέτοια σύγκριση, ούτε είναι εύκολο να αξιολογήσουμε αν η ζωή στην πρώην εσσδ βελτιώθηκε ή χειροτέρευση από την κατάρρευση του οικονομικού μοντέλου της. Έτσι έχουμε οικονομίες που λίγο πολύ ακολουθούν ένα καπιταλιστικό μοντέλο με αρκετές διαφοροποιήσεις. Έτσι ίσως θα μπορούσαμε να διακρίνουμε περιπτώσεις που κυριαρχεί η (νεο)φιλελεύθερη λογική ή η σοσιαλδημοκρατική πολιτική. Η (νεο)φιλελεύθερη προσέγγιση περιγράφεται απλά με τον δείκτη της ελεύθερης οικονομίας που συζητάμε.
Μια παρένθεση πριν συνεχίζουμε . Το βασικό ερώτημα στην επιλογή μοντέλου οικονομική ανάπτυξης, είναι ποιο μοντέλο παράγει την μεγαλύτερη κοινωνική ευμάρεια, στο σύνολο των πολιτών. Συχνά δεν γίνεται κατανοητό ότι τα οικονομικά μοντέλα που παράγει η οικονομική θεωρία, στοχεύουν σε αυτό και μόνο. Έτσι το κριτήριο μας για μια λογική επιλογή μοντέλου, είναι τα αποτελέσματα τους σε κοινωνικό επίπεδο.
Για αυτό και οι νεοφιλελεύθεροι (ή φιλελεύθεροι όπως προτιμούν να ονομάζονται) επισημαίνουν συνεχώς την ιδιαίτερα καλή κατάσταση των πολιτών που ζει σε χώρες με (νεο)φιλελεύθερες οικονομίες. Και οι ποιο ξύπνιοι από αυτούς προβάλουν την συσχέτιση του δείκτη ελεύθερης οικονομίας με τον δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης.
Ο δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης Human Development Index, (HDI) αποτελείται από τρεις επί μέρους δείκτες, που χοντρικά είναι οι ποιο κάτω.
1. την προσδοκώμενη διάρκεια ζωής
2. την εκπαίδευση έναντι του αναλφαβητισμού.
3. το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν ανά κάτοικο.
Θα αναφερθούμε στην κατάταξη του έτους 2013, ως προς τον δείκτη Economic Freedom
μια και τώρα που γράφω αυτή είναι δημοσιευμένη, όμως για τον HDI (και τον IHDI) θα χρησιμοποιήσουμε το έτος 2012. Οπότε είναι αναμενόμενο ότι θα έχουμε κάποιες αποκλείσεις έναντι του αν χρησιμοποιούσαμε στοιχεία της ίδιας χρονιάς, όμως αυτό είναι πολύ δύσκολο μια και τα στοιχεία συχνά υπολείπονται κάποια χρόνια.
Ένας πίνακας με τα στοιχεία αυτά θα αναρτηθεί στο τέλος του κειμένου, αλλά όλοι είναι σε θέση να αναζητήσουν τα στοιχεία στο ίντερνετ.
Εδώ μια παρένθεση από μαθηματικά. Αν έχουμε δύο σειρές τιμών, πχ. Ποσό λίπανσης και στερματική απόδοση σε αγροτική καλλιέργεια, που μας δίχνουν αν και πως μεταβάλλεται η μια τιμή συναρτήσει της άλλης, υπάρχει ένας μαθηματικός τύπος που μας επιτρέπει να εκτιμήσουμε την συσχέτιση ανάμεσα στις τιμές της μιας και της άλλη ομάδας. Ο τύπος αυτός, ονομάζεται “συντελεστής συσχέτισης” ή correlation. Αν η τιμή του είναι κοντά στο μηδέν σημαίνει ότι η συσχέτιση είναι σχεδόν ανύπαρκτη, αν είναι κοντά στην μονάδα η συσχέτιση είναι σχεδόν απόλυτη, και στις ενδιάμεσες τιμές, πάνω από το 0,5 έχουμε μια αρκετά σοβαρή συσχέτιση ενώ ποιο κάτω μια μάλλον μικρή. Ο συντελεστής μπορεί να έχει και αρνητικές τιμές, που δείχνουν ότι αν μεγαλώνει το ένα από τα εξεταζόμενα μεγέθη, το άλλο μικραίνει. Βέβαια αν οι τιμές μας είναι λίγες τα αποτελέσματα της συσχέτισης είναι μάλλον αμφίβολα, όπως επίσης αν τα δείγματά μας δεν είναι επαρκώς ομογενοποιημένα ως προς άλλους μη εξεταζόμενους παράγοντες. Άρα θα πρέπει να χρησιμοποιούμε αυτά τα εργαλεία με περίσκεψη και όχι να πηδάμε πάνω μόλις συναντήσουμε μια κάποια συσχέτιση.
Αν χρησιμοποιήσουμε το microshoft exel ή το openoffice calc μπορούμε να υπολογίσουμε το correlation ανάμεσα στον δείκτη Economic Freedom και Human Development, Τότε θα καταλήξουμε σε ένα νούμερο 0,5689668 που δηλώνει ότι υφίσταται συσχέτιση μεταξύ των τιμών Economic Freedom και Human Development. Οι νεοφιλελεύθεροι ήδη πανηγυρίζουν, αλλά δυστυχώς για αυτούς μερικά πράγματα δεν είναι τόσο απλά, και η στατιστική συσχέτιση είναι ένα από αυτά. Ας αφήσουμε στην άκρη τα προβλήματα αναξιοπιστίας των μετρήσεων, ας αφήσουμε στην άκρη το γεγονός ότι οι τιμές είναι λίγες και δεν περιγράφουν χώρες που διαφέρουν ειδικά ως προς τους δείκτες αυτούς και μόνο, ας αφήσουμε στην άκρη και πολλά, πάρα πολλά άλλα ενδιαφέροντα και ας δούμε λίγο τα δεδομένα όπως μας τα δίνει το ίδρυμα Heritage. Ο δείκτης απαρτίζεται από 10 επί μέρους δείκτες, τι θα λέγατε να δούμε την συσχέτιση ενός εκάστου δείκτη με τον δείκτη Human Development. Σε μερικούς θα φανεί περιττό, αλλά μια και οι υπολογιστές αναλαμβάνουν να κάνουν την κουραστική δουλειά ας το δούμε.
Economy freedom to hdi
0,5689668088
property rights to hdi
0,6708436225
corruption to hdi
0,6885632331
fiscal to hdi
-0,1125643446
government spending to hdi
-0,449912007
business freedom to hdi
0,6695008665
labor freedom
0,2577966358
monetary freedom
0,2185957765
trade freedom
0,461602488
investment freedom
0,4606979876
financial freedom
0,5612589083
Από τον πίνακα παρατηρούμε κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία. Το πρώτο είναι ότι τα έξοδα κυβέρνησης αυξανόμενα έχουν θετική συσχέτιση με τον δείκτη Human Development. Όπως μια μικρή θετική συσχέτιση έχουν και οι μεγάλοι φόροι. Όμως η Economic Freedom μειώνεται αν έχουμε αυξημένα έξοδα και φόρους.
Και εδώ μπαίνει το ερώτημα, και τι μας νοιάζει αν μειώνεται, την κοινωνία την ενδιαφέρει η ευημερία της και όχι κάποια Economic Freedom.
Το δεύτερο που παρατηρούμε είναι ότι οι τρεις δείκτες που συνεισφέρουν περισσότερο στην θετική συσχέτιση Economic Freedom και Human Development είναι οι property rights, corruption, και business freedom. Με απλά Ελληνικά οι δείκτες αυτοί σημαίνουν ότι η Economic Freedom θέλει να προασπίζονται στα δικαιώματα ιδιοκτησίας, να μην υπάρχει διαφθορά και να μην υπάρχει γραφειοκρατία. Ε και τι μας το λένε, υπάρχει κανένα οικονομικό μοντέλο που να θέλει διαφθορά ή γραφειοκρατία, ακόμα και τα δικαιώματα ιδιοκτησίας είναι καθολικά σεβαστά σε κάθε μοντέλο που προτείνεται να εφαρμοστεί στα πλαίσια του καπιταλιστικού συστήματος. Άρα και τα τρία αυτά στοιχεία δεν αποτελούν χαρακτηριστικά της Economic Freedom, αλλά και κάθε μικτού συστήματος που θα ήθελε να εφαρμόσει οποιοδήποτε κεντρώο κόμμα ή σοσιαλδημοκρατικό ή αριστερό που δεν στοχεύει στην μεσοπρόθεσμη κρατικοποίηση των μέσων παραγωγής.
Μάλιστα για να είμαστε και ποιο απλοί στην προσέγγισή μας, οι property rights, corruption, και business freedom αποτελούν χαρακτηριστικά που οφείλει να έχει η αστική δημοκρατία, ανεξάρτητα αν ακολουθεί ένα φιλελεύθερο ή σοσιαλδημοκρατικό οικονομικό μοντέλο.
Δεν βλέπω λοιπόν κανένα λόγο να συμπεριλαμβάνονται οι δείκτες που αφορούν την αστική δημοκρατία στην Economic Freedom. Έξω λοιπόν, για να δούμε τι μας μένει που να συσχετίζεται με την Economic Freedom και όχι να αποτελεί κοινό χαρακτηριστικό κάθε οικονομικού μοντέλου που καλείται να εφαρμοστεί στην αστική δημοκρατία εν μέσω καπιταλισμού.
Η αφαίρεση είναι απλή. Ο δείκτης Economic Freedom σχηματίζεται σαν άρθοισμα των επί μέρους δέκα και διαίρεσή τους δια δέκα. Αν το κάνετε θα καταλήξετε ίσως σε ψιλοδιαφορές, αλλά θα βεβαιωθείτε ότι έτσι βγαίνει. Άρα αν θέλουμε να αφαιρέσουμε τις τιμές που δεν αποτελούν χαρακτηριστικό της Economic Freedom πρέπει να προσθέσουμε τις άλλες επτά και να διαιρέσουμε με το επτά.
Αφού κάνουμε τις ανάλογες πράξεις στο υπολογιστικό φύλο που χρησιμοποιούμε, βρίσκουμε ότι η αξιοσημείωτη συσχέτιση έχει περιοριστεί δραστικά από το 0,57 στο 0,308599
Υπάρχει κάποιος προφανής τρόπος να επιλέξουμε ένα σύστημα που να έχει θετικότερα αποτελέσματα ως προς Human Development... Φυσικά να διαλέξουμε ένα σύστημα με υψηλή φορολογία και έξοδα κυβέρνησης.....
-------------------------------
Φυσικά πρόκειται για ένα γελοίο παραμύθι, όμως για να αποδείξεις ότι ένας ηλίθιος, ένα έμμισθος λακές ή ένα κάθαρμα λέει βλακείες, χρειάζεται συχνά πολύ προσπάθεια.
Ας κάνουμε λοιπόν μια προσπάθεια να προσεγγίσουμε το θέμα.
Ο δείκτης αυτός βρίσκεται στην σελίδα http://www.heritage.org/index/ και κατατάσσει ένα σημαντικό αριθμό χωρών σύμφωνα με δέκα “κριτήρια” ως προς την “οικονομική τους ελευθερία”.
Ποια είναι όμως αυτά τα επί μέρους δέκα κριτήρια, που μάλιστα αποτελούν και κάθε ένα από αυτά ένα ξεχωριστό δείκτη.
Ας τα πάρουμε ένα ένα με μια μικρή επεξήγηση. Αναλυτικότερα μπορείτε να βρείτε στην σελίδα του Heritage.
1, property rights ας το πούμε δικαιώματα ιδιοκτησίας. Το δικαίωμα να κατέχω, να χρησιμοποιώ, να πουλάω ένα αγαθό. Εδώ βέβαια θα μπορούσε κανείς να παρατηρήσει ότι ορισμένα αγαθά ίσως δεν πρέπει να αποτελούν ιδιόκτητα αγαθά πχ. Ο αιγιαλός και ο αέρας, ή η ιδιοκτησία τους είναι κάπως αμφίβολη όπως οι πατέντες λογισμικού, αλλά αυτά ας τα αφήσουμε για μια ποιο σοβαρή ανάλυση από αυτή που θα επιχειρήσουμε εδώ.
2. corruption Ο δείκτης αφορά την διαφθορά. Και πολύ λογικά μας λέει ότι η οικονομική ελευθερία δεν θέλει διαφθορά. Κατανοητό, κανένα οικονομικό μοντέλο δεν θέλει διαφθορά, αυτό είναι προφανές. Εκείνο που δεν είναι προφανές είναι το πως θα μετρήσεις την διαφθορά. Στην πραγματικότητα δεν μπορείς, όμως αξίζει να ψάξετε να δείτε πως προσεγγίζει το θέμα το Heritage, για να καταλάβετε γιατί αρλούμπες μιλάνε. Για χάρη όμως της ανάλυσης που κάνουμε θα κάνω τα στραβά μάτια και θα δεχθώ ότι η Κολομβία έχει λιγότερη διαφθορά από την Ελλάδα....
3. fiscal χοντρικά αποτελεί ένα δείκτη που μετρά το μέγιστο ύψος φορολογίας. Ίσως από τους ποιο αξιόπιστους δείκτες. Φυσικά η οικονομική ελευθερία θεωρείται ότι συμβαδίζει με ελάχιστη φορολογία..
4. government spending έξοδα κυβέρνησης. Άλλος ένας σχετικά αξιόπιστος δείκτης. Και εδώ η οικονομική ελευθερία συναρτάται με τα μειωμένα έξοδα.
5. business freedom Μετρά το πόσο εύκολα μπορεί κανείς να ανοίξει και να κλείσει μια επιχείρηση. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι μετρά την γραφειοκρατία. Και η γραφειοκρατία φυσικά είναι αρνητική για κάθε οικονομικό μοντέλο.
6. labor freedom ένας πολύ ενδιαφέρον δείκτης. Μετρά αν υπάρχουν θεσμικές ρυθμίσεις που δυσκολεύουν τις απολύσεις εργαζομένων ή αν πρέπει να αποζημιωθούν καθώς και τους ελάχιστους μισθούς ή τις συλλογικές συμβάσεις. Και όπως θα φαντάζεται κανείς η οικονομική ελευθερία συμβαδίζει με την ανυπαρξία προστατευτικών ρυθμίσεων για την αγορά εργασίας.
7. monetary freedom. Ο δείκτης μετρά τον πληθωρισμό και τις επεμβάσεις του κράτους στις τιμές. Έτσι η οικονομική ελευθερία αυξάνεται με μικρό πληθωρισμό, αλλά μειώνεται με επεμβάσεις.
8. trade freedom. Εμπόδια στο εμπόριο με τις άλλες χώρες, όπως δασμοί και απαγορεύσεις.
9.investment freedom Η ελευθερία να μεταφέρει κανείς κεφάλαια, επιχειρήσεις και εργατικά χέρια όπου γουστάρει, εντός και εκτός συνόρων. Υποθέτω οτι το ίδρυμα Heritage θεωρεί πως η Γερμανία έχει ανοιτά τα σύνορά της στους μετανάστες που θέλουν να ψάξουν εκεί για δουλειά για να της δίνει το τεράστιο νούμερο 90 στην investment freedom
10. financial freedom Η κρατική ιδιοκτησία των τραπεζών και άλλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, όπως ασφαλιστικές εταιρείες και οι αγορές κεφαλαίων μειώνει την ελευθερία της οικονομίας.
Αφού περιγράψαμε χοντρικά τους δείκτες, αποφεύγοντας να ασχοληθούμε αναλυτικά με την αξιοπιστία τους, και θα καταλάβετε αργότερα το γιατί δεν μπήκαμε στον κόπο, αλλά περιοριστήκαμε να παρατηρήσουμε ότι μπορεί να είναι της πλάκας, ας κάνουμε μερικές ακόμα παρατηρήσεις.
Το πρώτο, ότι λάμπουν δια της απουσίας τους κάποιοι δείκτες. Ένας εξαιρετικά βασικό για να μιλάμε για μοντέλο ελεύθερης οικονομίας, είναι η παρουσία πολλών, τονίζω πολλών, παραγωγών που να προσφέρουν το ίδιο ή σχεδόν το ίδιο προϊόν σε πολλούς, και πάλι το τονίζω, πολλούς, καταναλωτές.
Έκπληξη! Δεν σας το λένε συχνά οι θιασώτες της ελεύθερης οικονομίας, γιατί μάλλον δεν θέλουν να το θυμούνται. Επειδή όμως σε όλη την δύση πολύ σπάνια θα βρούμε αγορές που να πληρούν έστω και λίγο αυτό το χαρακτηριστικό, δεν μιλάμε για ελεύθερη οικονομία, αλλά για κάτι άλλο.....
Και αυτό το άλλο είναι ο νεοφιλελευθερισμός, που αντί για πολλούς παραγωγούς, προτιμά συσσώρευση κεφαλαίου.
Σημειώνω εδώ και το ποιο “περίεργο”. Μια και παρατηρώντας τις οικονομίες θα βρούμε πολλές περιπτώσεις με ολιγοπώλια ή και στην πράξη μονοπώλια, θα περίμενε κανείς να υπάρχει δείκτης σχετικά με την ύπαρξη ολιγοπωλίων ή μονοπωλίων και θεσμών που επιτρέπουν την δημιουργία τους. Δεν υπάρχουν.
Κάτι άλλο που λάμπει δια της απουσίας, είναι η οικονομική και γενικότερη συσχέτιση των χωρών. Έτσι οι χώρες αξιολογούνται σαν να βρίσκονται εκτός της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, και να είναι αδιάφορο αν η όποια οικονομική ευμάρεια σε μια συσχετίζεται με προβλήματα σε άλλες, έτσι δεν εξετάζεται αν οι χώρες αυτές σχετίζονται με διαφθορά ή με χρηματοοικονομικά παιχνίδια στις χώρες που συνδέονται μαζί τους, ή αν η οικονομική ελευθερία σε κάποιες συνδέεται με καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων εντός ή εκτός των χωρών.
Πάμε όμως πάρα κάτω. Σήμερα δεν μπορούμε να μιλάμε για συγκρίσεις χωρών με οικονομίες τύπου εσσδ με άλλες μια και αυτή η ομάδα καλώς κακώς κατέρρευσε, άλλωστε θα ήταν πολύ δύσκολη μια τέτοια σύγκριση, ούτε είναι εύκολο να αξιολογήσουμε αν η ζωή στην πρώην εσσδ βελτιώθηκε ή χειροτέρευση από την κατάρρευση του οικονομικού μοντέλου της. Έτσι έχουμε οικονομίες που λίγο πολύ ακολουθούν ένα καπιταλιστικό μοντέλο με αρκετές διαφοροποιήσεις. Έτσι ίσως θα μπορούσαμε να διακρίνουμε περιπτώσεις που κυριαρχεί η (νεο)φιλελεύθερη λογική ή η σοσιαλδημοκρατική πολιτική. Η (νεο)φιλελεύθερη προσέγγιση περιγράφεται απλά με τον δείκτη της ελεύθερης οικονομίας που συζητάμε.
Μια παρένθεση πριν συνεχίζουμε . Το βασικό ερώτημα στην επιλογή μοντέλου οικονομική ανάπτυξης, είναι ποιο μοντέλο παράγει την μεγαλύτερη κοινωνική ευμάρεια, στο σύνολο των πολιτών. Συχνά δεν γίνεται κατανοητό ότι τα οικονομικά μοντέλα που παράγει η οικονομική θεωρία, στοχεύουν σε αυτό και μόνο. Έτσι το κριτήριο μας για μια λογική επιλογή μοντέλου, είναι τα αποτελέσματα τους σε κοινωνικό επίπεδο.
Για αυτό και οι νεοφιλελεύθεροι (ή φιλελεύθεροι όπως προτιμούν να ονομάζονται) επισημαίνουν συνεχώς την ιδιαίτερα καλή κατάσταση των πολιτών που ζει σε χώρες με (νεο)φιλελεύθερες οικονομίες. Και οι ποιο ξύπνιοι από αυτούς προβάλουν την συσχέτιση του δείκτη ελεύθερης οικονομίας με τον δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης.
Ο δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης Human Development Index, (HDI) αποτελείται από τρεις επί μέρους δείκτες, που χοντρικά είναι οι ποιο κάτω.
1. την προσδοκώμενη διάρκεια ζωής
2. την εκπαίδευση έναντι του αναλφαβητισμού.
3. το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν ανά κάτοικο.
Θα αναφερθούμε στην κατάταξη του έτους 2013, ως προς τον δείκτη Economic Freedom
μια και τώρα που γράφω αυτή είναι δημοσιευμένη, όμως για τον HDI (και τον IHDI) θα χρησιμοποιήσουμε το έτος 2012. Οπότε είναι αναμενόμενο ότι θα έχουμε κάποιες αποκλείσεις έναντι του αν χρησιμοποιούσαμε στοιχεία της ίδιας χρονιάς, όμως αυτό είναι πολύ δύσκολο μια και τα στοιχεία συχνά υπολείπονται κάποια χρόνια.
Ένας πίνακας με τα στοιχεία αυτά θα αναρτηθεί στο τέλος του κειμένου, αλλά όλοι είναι σε θέση να αναζητήσουν τα στοιχεία στο ίντερνετ.
Εδώ μια παρένθεση από μαθηματικά. Αν έχουμε δύο σειρές τιμών, πχ. Ποσό λίπανσης και στερματική απόδοση σε αγροτική καλλιέργεια, που μας δίχνουν αν και πως μεταβάλλεται η μια τιμή συναρτήσει της άλλης, υπάρχει ένας μαθηματικός τύπος που μας επιτρέπει να εκτιμήσουμε την συσχέτιση ανάμεσα στις τιμές της μιας και της άλλη ομάδας. Ο τύπος αυτός, ονομάζεται “συντελεστής συσχέτισης” ή correlation. Αν η τιμή του είναι κοντά στο μηδέν σημαίνει ότι η συσχέτιση είναι σχεδόν ανύπαρκτη, αν είναι κοντά στην μονάδα η συσχέτιση είναι σχεδόν απόλυτη, και στις ενδιάμεσες τιμές, πάνω από το 0,5 έχουμε μια αρκετά σοβαρή συσχέτιση ενώ ποιο κάτω μια μάλλον μικρή. Ο συντελεστής μπορεί να έχει και αρνητικές τιμές, που δείχνουν ότι αν μεγαλώνει το ένα από τα εξεταζόμενα μεγέθη, το άλλο μικραίνει. Βέβαια αν οι τιμές μας είναι λίγες τα αποτελέσματα της συσχέτισης είναι μάλλον αμφίβολα, όπως επίσης αν τα δείγματά μας δεν είναι επαρκώς ομογενοποιημένα ως προς άλλους μη εξεταζόμενους παράγοντες. Άρα θα πρέπει να χρησιμοποιούμε αυτά τα εργαλεία με περίσκεψη και όχι να πηδάμε πάνω μόλις συναντήσουμε μια κάποια συσχέτιση.
Αν χρησιμοποιήσουμε το microshoft exel ή το openoffice calc μπορούμε να υπολογίσουμε το correlation ανάμεσα στον δείκτη Economic Freedom και Human Development, Τότε θα καταλήξουμε σε ένα νούμερο 0,5689668 που δηλώνει ότι υφίσταται συσχέτιση μεταξύ των τιμών Economic Freedom και Human Development. Οι νεοφιλελεύθεροι ήδη πανηγυρίζουν, αλλά δυστυχώς για αυτούς μερικά πράγματα δεν είναι τόσο απλά, και η στατιστική συσχέτιση είναι ένα από αυτά. Ας αφήσουμε στην άκρη τα προβλήματα αναξιοπιστίας των μετρήσεων, ας αφήσουμε στην άκρη το γεγονός ότι οι τιμές είναι λίγες και δεν περιγράφουν χώρες που διαφέρουν ειδικά ως προς τους δείκτες αυτούς και μόνο, ας αφήσουμε στην άκρη και πολλά, πάρα πολλά άλλα ενδιαφέροντα και ας δούμε λίγο τα δεδομένα όπως μας τα δίνει το ίδρυμα Heritage. Ο δείκτης απαρτίζεται από 10 επί μέρους δείκτες, τι θα λέγατε να δούμε την συσχέτιση ενός εκάστου δείκτη με τον δείκτη Human Development. Σε μερικούς θα φανεί περιττό, αλλά μια και οι υπολογιστές αναλαμβάνουν να κάνουν την κουραστική δουλειά ας το δούμε.
Economy freedom to hdi
0,5689668088
property rights to hdi
0,6708436225
corruption to hdi
0,6885632331
fiscal to hdi
-0,1125643446
government spending to hdi
-0,449912007
business freedom to hdi
0,6695008665
labor freedom
0,2577966358
monetary freedom
0,2185957765
trade freedom
0,461602488
investment freedom
0,4606979876
financial freedom
0,5612589083
Από τον πίνακα παρατηρούμε κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία. Το πρώτο είναι ότι τα έξοδα κυβέρνησης αυξανόμενα έχουν θετική συσχέτιση με τον δείκτη Human Development. Όπως μια μικρή θετική συσχέτιση έχουν και οι μεγάλοι φόροι. Όμως η Economic Freedom μειώνεται αν έχουμε αυξημένα έξοδα και φόρους.
Και εδώ μπαίνει το ερώτημα, και τι μας νοιάζει αν μειώνεται, την κοινωνία την ενδιαφέρει η ευημερία της και όχι κάποια Economic Freedom.
Το δεύτερο που παρατηρούμε είναι ότι οι τρεις δείκτες που συνεισφέρουν περισσότερο στην θετική συσχέτιση Economic Freedom και Human Development είναι οι property rights, corruption, και business freedom. Με απλά Ελληνικά οι δείκτες αυτοί σημαίνουν ότι η Economic Freedom θέλει να προασπίζονται στα δικαιώματα ιδιοκτησίας, να μην υπάρχει διαφθορά και να μην υπάρχει γραφειοκρατία. Ε και τι μας το λένε, υπάρχει κανένα οικονομικό μοντέλο που να θέλει διαφθορά ή γραφειοκρατία, ακόμα και τα δικαιώματα ιδιοκτησίας είναι καθολικά σεβαστά σε κάθε μοντέλο που προτείνεται να εφαρμοστεί στα πλαίσια του καπιταλιστικού συστήματος. Άρα και τα τρία αυτά στοιχεία δεν αποτελούν χαρακτηριστικά της Economic Freedom, αλλά και κάθε μικτού συστήματος που θα ήθελε να εφαρμόσει οποιοδήποτε κεντρώο κόμμα ή σοσιαλδημοκρατικό ή αριστερό που δεν στοχεύει στην μεσοπρόθεσμη κρατικοποίηση των μέσων παραγωγής.
Μάλιστα για να είμαστε και ποιο απλοί στην προσέγγισή μας, οι property rights, corruption, και business freedom αποτελούν χαρακτηριστικά που οφείλει να έχει η αστική δημοκρατία, ανεξάρτητα αν ακολουθεί ένα φιλελεύθερο ή σοσιαλδημοκρατικό οικονομικό μοντέλο.
Δεν βλέπω λοιπόν κανένα λόγο να συμπεριλαμβάνονται οι δείκτες που αφορούν την αστική δημοκρατία στην Economic Freedom. Έξω λοιπόν, για να δούμε τι μας μένει που να συσχετίζεται με την Economic Freedom και όχι να αποτελεί κοινό χαρακτηριστικό κάθε οικονομικού μοντέλου που καλείται να εφαρμοστεί στην αστική δημοκρατία εν μέσω καπιταλισμού.
Η αφαίρεση είναι απλή. Ο δείκτης Economic Freedom σχηματίζεται σαν άρθοισμα των επί μέρους δέκα και διαίρεσή τους δια δέκα. Αν το κάνετε θα καταλήξετε ίσως σε ψιλοδιαφορές, αλλά θα βεβαιωθείτε ότι έτσι βγαίνει. Άρα αν θέλουμε να αφαιρέσουμε τις τιμές που δεν αποτελούν χαρακτηριστικό της Economic Freedom πρέπει να προσθέσουμε τις άλλες επτά και να διαιρέσουμε με το επτά.
Αφού κάνουμε τις ανάλογες πράξεις στο υπολογιστικό φύλο που χρησιμοποιούμε, βρίσκουμε ότι η αξιοσημείωτη συσχέτιση έχει περιοριστεί δραστικά από το 0,57 στο 0,308599
Υπάρχει κάποιος προφανής τρόπος να επιλέξουμε ένα σύστημα που να έχει θετικότερα αποτελέσματα ως προς Human Development... Φυσικά να διαλέξουμε ένα σύστημα με υψηλή φορολογία και έξοδα κυβέρνησης.....
-------------------------------
1, property rights ας το πούμε δικαιώματα ιδιοκτησίας. Αφού η ίδια η εταιρία κατέχει τα πάντα, τα δικαιώματά της είναι ταβάνι. 100.
2. corruption Ο δείκτης αφορά την διαφθορά. Μια εταιρία και μόνο υπάρχει και η ίδια αποτελεί την κυβέρνηση, άρα δεν τίθεται θέμα διαφθοράς της εταιρίας από τον εαυτό της.... 100
3. fiscal χοντρικά αποτελεί ένα δείκτη που μετρά το μέγιστο ύψος φορολογίας. Μηδέν φορολογία. άρα δείκτης 100
4. government spending έξοδα κυβέρνησης. Εδώ έχουμε έξοδα εταιρίας όμως για να διασφαλίζει την καλή της λειτουργία και απόδοση κερδών στους μετόχους. 100
5. business freedom. Ότι γουστάρει κάνει και δεν δίνει πουθενά λογαριασμό. 100
6. labor freedom ένας πολύ ενδιαφέρον δείκτης. Αυτή καθορίζει τα δικαιώματα των εργαζομένων, οπότε άλλο ένα 100
7. monetary freedom. Ο δείκτης μετρά τον πληθωρισμό και τις επεμβάσεις του κράτους στις τιμές. Εδώ είναι συζητήσιμο, ναι μεν καθορίζει η εταιρία τον πληθωρισμό και τις τιμές, αλλά επεμβαίνει απόλυτα. θα το μοιράσω στο 50
8. trade freedom. Εμπόδια στο εμπόριο με τις άλλες χώρες, όπως δασμοί και απαγορεύσεις. Απόλυτη ελευθερία, 100
9.investment freedom Η ελευθερία να μεταφέρει κανείς κεφάλαια, επιχειρήσεις και εργατικά χέρια όπου γουστάρει, εντός και εκτός συνόρων. Κεφάλαια και επιχειρήσεις ναι, εργατικά χέρια ναι αλλά μόνο εντός συνόρων. 5 στα 6 μας κάνουν ας πούμε χαριστικά 80
10. financial freedom Η κρατική ιδιοκτησία των τραπεζών και άλλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Οι τράπεζες και οι ασφάλειες και τα πάντα ανήκουν στην εταιρία. 100.
Ένα τέτοιο κράτος λοιπόν χτυπά νούμερο κάτι πάνω από το 90 ελευθερίας. Μπορεί να σας φαίνεται ότι υπερβάλω, αλλά για σκεφθείτε ένα κράτος που η συσσώρευση κεφαλαίων και παραγωγικών μέσων φτάνει στο απόγειό της, με μια επιχείρηση να κατέχει το σύνολο των μέσων παραγωγής και των αξιών, να είναι ο μόνος εργοδότης. Τότε αυτή η επιχείρηση κατέχει τα πάντα, κατέχει ουσιαστικά το κράτος, ή μάλλον είναι το κράτος. Και αν οι μέτοχοι της εταιρίας είναι το σύνολο των πολιτών.....
Για όποιον δεν κατάλαβε μιλάμε για τον κρατικο-μονοπωλιακό καπιταλισμό. Την ΕΣΣΔ.
Ελπίζω ότι θα βρω όρεξη να συμπληρώσω το κείμενο κάποια στιγμή γιατί το θέμα έχει πολύ ψωμί ακόμα......
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου