Να διευκρινίσω κάτι. Συχνά χρησιμοποιώ απόλυτες εκφράσεις του τύπου "αυτό είναι έτσι".
Στην συνομιλία μας έχουν μερικές νόρμες και με βάση αυτές προσπαθούμε να συνεννοηθούμε. Όταν λέμε ότι ξημέρωσε, εκφέρουμε μια απόλυτη πρόταση, πιθανά έχουμε κοιτάξει έξω από το παράθυρο και βλέπουμε τον ήλιο ψηλά. Αν όμως κάποιος μας έχει παίξει ένα ύπουλο παιχνίδι και έχει κατασκευάσει μια εικόνα περιβάλλοντος και βλέπουμε αυτή την εικόνα καλή ώρα σαν το The Truman Show
Ή αν είμαστε υπνωτισμένοι και βλέπουμε ανύπαρκτες εικόνες?
Μήπως λοιπόν πρέπει να δηλώνουμε ότι έχει ξημερώσει αν δεν μας κάνει κανείς παιχνίδια ή δεν είμαστε υπνοτισμένοι?
Ας πάρουμε μια γνώση που την έχουμε από άλλους. Ας πούμε ότι η γη κινείται. Εδώ τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα. Είχαν δίκιο αυτοί που μας την δώσανε? Μήπως όλοι τους ξεγελάστηκαν από τα φαινόμενα? Μήπως είναι πληρωμένοι από κάποιον για να μας λένε τέτοια? Πως μπορώ να ξέρω ότι οι άνθρωποι που μου δίνουν την πληροφορία είναι γνώστες? Ιδικά αν δεν είμαι σε θέση να κρίνω την συλλογιστική που χρησιμοποιούν? Αλλά μήπως δεν είμαι σε θέση να ξέρω πως έχω καταλάβει τι μου λένε? Μήπως έχουν περάσει χρόνια από τότε που άκουσα τις θεωρίες και έξω ξεχάσει τι μου είπανε? Μήπως διαλέγω ασυναίσθητα κάποια άποψη που με συμφέρει? Και αν αύριο βρεθούν νέα στοιχεία που να αποδεικνύουν λανθασμένη αυτή την θεωρία?
Ένα κάρο λοιπόν μήπως και αν?
Και όμως λέω με σιγουριά ότι η γη κινείται.
Τι όμως εννοώ. Τι εννοούμε όλοι μας τελικά όταν κάνουμε τέτοιες “απόλυτες” διατυπώσεις.
Μα ότι οι διατυπώσεις μας είναι απόλυτες μόνο σαν σχήματα λόγου και επιδέχονται αμφισβήτηση σε όλα τα σημεία που ανέφερα και σε πάμπολλα άλλα. Αλλά παρόλα αυτά το θέμα που αναφερόμαστε είναι αρκετά σίγουρο σύμφωνα με τις εμπειρίες μας, ώστε το να προσθέσουμε ένα “νομίζω” ή πολύ περισσότερο ένα κατεβατό όπως το ποιο πάνω να μην έχει αξία, μια και οι συζητητές μας γνωρίζουν καλά τι εννοούμε. Αντίθετα αν πραγματευόμαστε ένα θέμα για το οποίο οι αμφιβολίες μας είναι έντονες χρησιμοποιούμε μια πιο αμφισβητήσιμη φράση.
Ένα ακόμα σημείο. Είμαι πρόθυμος να αμφισβητήσω τις απόψεις μου. Αν κάποιος μου δείξει μια συλλογιστική που να είναι πιο καλοδεμένη ή κάποιο σημείο που η άποψή μου πάσχει, είμαι πρόθυμος να την τροποποιήσω ή να την αλλάξω τελείως. Όσο ποιο σίγουρος είμαι ότι η άποψή μου είχε σοβαρή αιτιολόγηση τόσο περισσότερο θα απαιτήσω μια σοβαρή αμφισβήτηση. Αλλά ξέρω πολύ καλά ότι καμιά άποψή μου δεν είναι θέσφατο. Άλλωστε έχω αλλάξει απόψεις σε σημαντικά σημεία της ζωής μου κάμποσες φορές. Για παράδειγμα στο θέμα της πίστης στον Θεό. Ή ακόμα και το παράδειγμα με την γη, έψαξα πολύ πρόσφατα να δω αν η άποψη είναι επαρκώς αποδεδειγμένη, γιατί μου έσπειρε αμφιβολίες ένας φίλος με μια απλή πρότασή του...
Οπότε το “ξημέρωσε” σημαίνει “νομίζω ότι ξημέρωσε” και το “η γη κουνιέται”, “νομίζω ότι η γη κουνιέται”.
Τουλάχιστον για μένα κάπως έτσι “νομίζω” ότι είναι τα πράγματα. Και νομίζω ότι αυτό ισχύει για τους ανθρώπους που προσπαθούν να ακολουθούν την επιστημονική μεθοδολογία για να βάλλουν μια θεωρία.
“Νομίζω” όμως ότι μερικοί άνθρωποι τα βλέπουν κάπως αλλιώς. Δεν είναι διατεθειμένοι να αμφισβητήσουν τις απόψεις τους, θεωρούν ότι οι απόψεις τους είναι αξιωματικά ορθές και δεν επιδέχονται αμφισβήτησης.
Τέλος ακόμα και κάτω από το σκεπτικό που περιέγραψα οι απόλυτες διατυπώσεις δεν είναι ότι καλύτερο, και αν μπορούμε ίσως είναι καλύτερα τις αποφεύγουμε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου