Η υπερβολική σημασία ή η άρνηση της κοινωνικής επίδρασης.

  Η περίπτωση του Λυσένκο (Trofim Lysenko) είναι μια από τις μελανότερες σελίδες στην ιστορία της επιστήμης και από τις πλέον καταστροφικές για την ανάπτυξη της επιστήμης, της βιολογίας αλλά και γενικότερα στην ε.σ.σ.δ.
Ο Λυσένκο φαίνεται ότι είχε κάποια επιστημονική γνώση, και δυστυχώς έκανε κάποιες σωστές παρατηρήσεις που θέλοντας να τις γενικεύσει πέρα από κάθε όριο, τον οδήγησαν σε τραγελαφικά (όπως τα βλέπουμε σήμερα) αποτελέσματα.
Παρατήρησε ότι το περιβάλλον επιδρά στην ανάπτυξη των έμβιων οργανισμών. Στον φαινότυπο όπως θα λέγαμε σήμερα. Κάτι απολύτως σωστό, όμως έκανε το λάθος να υποθέσει ότι η επίδραση του περιβάλλοντος μπορεί να οδηγήσει στην δημιουργία νέων ειδών ή την υποκατάσταση ενός είδους από άλλο. Δηλαδή ότι με τις κατάλληλες καλλιεργητικές συνθήκες θα μπορούσε η βρώμη να γίνει στάρι για παράδειγμα.
Η προσέγγισή του έφτασε στο σημείο να αρνηθεί όχι μόνο την εξελικτική θεωρία του Δαρβίνου αλλά ακόμα και τις αρχές του Μέντελ. Βέβαια τα πειράματά του στέφονταν πάντα από παταγώδη αποτυχία, κάτι που ίσως δεν το συνειδητοποιούσε μια και θα εμφάνισαν σημαντικές φαινοτυπικές διαφορές. Πράγματι ο φαινότυπος ενός οργανισμού με την επίδραση του περιβάλλοντος μπορεί να οδηγήσει σε εξαιρετικά μεγάλες διαφορές μεταξύ έμβιων οργανισμών που μοιράζονται το "ίδιο" dna. (Το ίδιο το βάζω σε εισαγωγικά γιατί ποτέ δεν είναι απόλυτα ίδιο.)
Αν και δεν έχει μεγάλη σημασία, πιθανά εμπνεύστηκε την θεωρία του από τις ιδέες του Λαμάρκ για την επίκτητη κληρονομικότητα.
Η θεωρία του Λυσένκο ταίριαζε μια χαρά με το ιδεολόγημα του κομμουνισμού εκείνης της εποχής, πως για όλα τα προβλήματα φταίει η κοινωνία και σε μια ιδανική κομμουνιστική κοινωνία όλα θα είναι μια χαρά. Οπότε ο Στάλιν αγκάλιασε τον Λυσένκο και εξοβέλισε τους επιστήμονες που διαφωνούσαν με την προσέγγισή του. Μερικούς τους φυλάκισε, ενδεχομένως καθάρισε και μερικούς σαν αντεπαναστάτες μέσα στην τρέλα του. Η όλη θεωρία του Λυσένκο καθυστέρησε τραγικά την επιστημονική εξέλιξη στην ε.σ.σ.δ. και δυστυχώς ακόμα και σήμερα την συναντάμε καλυμμένη ή λιγότερο καλυμμένη σε απόψεις μερικών αγρίως κολλημένων κομμουνιστών.
Αν ο Λυσένκο δεν έβαζε παρωπίδες θα μπορούσε να διαμορφώσει μια θεώρηση που να ταίριαζε με την κομμουνιστική θεωρία της εποχής, αλλά και την σημερινή πραγματικότητα. Τα έμβια όντα που ανήκουν στο ίδιο είδος, άρα και οι άνθρωποι, ενώ εμφανίζουν μια εξαιρετικά σημαντική κληρονομικότητα όπως παρατηρεί η εξελικτική θεωρία, αντίστοιχα εμφανίζουν και μια ιδιαίτερη ευαισθησία στις επιδράσεις του περιβάλλοντος ακόμα και από την εμβρυακή τους ζωή. Οπότε μια καλύτερη κοινωνία θα επιτρέψει στα άτομα να φτάσουν στο μέγιστο δυνατό βαθμό της ατομικής τους εξέλιξης.

 

 

Αν και εδώ το νήμα αναφέρεται σε θέματα κομμουνισμού, είναι σκόπιμο να σημειώσουμε και την αντίθεση τάση που κυριαρχεί συγκαλυμμένα σήμερα στο χώρο της δεξιάς και κυρίως του νεοφιλελευθερισμού.
Το ιδεολόγημα εκεί αντιστρέφεται και η κοινωνία εμφανίζεται ανεύθυνη για την εξέλιξη του ατόμου. Σωστότερα θεωρείται πως δεν έχει ευθύνη για την βελτίωση αλλά μόνο για τα εμπόδια που μπορεί να βάλει στην εξέλιξη του ατόμου. Οπότε το άτομο που αποτυγχάνει, αν δεν έχει επέμβει το κράτος θέτοντας εμπόδια στην εξέλιξή του, αποτυγχάνει ακριβώς λόγο της δικής του ανικανότητας. Ανικανότητα που θα πρέπει τελικά να έχει γενετική βάση. Δεν θα διαβάσει κανείς μια τέτοια άποψη πουθενά, όπως δεν θα βρει σε κείμενα του κκε απόρριψη του Δαρβνισμού. Όμως η υποτίμηση της επίδρασης της κοινωνίας σαν παράγοντα εξέλιξης είναι εμφανής και η αξίωση το άτομο να είναι ο μοναδικός υπεύθυνος για την εξέλιξή του κανόνας. Πως αλλιώς να δεχθεί κανείς πως η ουδέτερη "αγορά" καθορίζει αντικειμενικά την αξία της προσφοράς ενός εργαζόμενου. (Το ιδεολόγημα στην περίπτωση του νεοφιλελευθερισμού πλησιάζει, την θεωρία του "κοινωνικού Δαρβινισμού", που απέχει τραγικά από την εξελικτική θεωρία του Δαρβίνου.)  

Από το νήμα http://freeforum.gr/viewtopic.php?f=24&t=489&sid=459fb1c97e188343396f616b6c850258